Yunanistan Başbakanı Aleksis Çipras’ın 5-6 Şubat tarihlerinde Türkiye’ye gerçekleştirdiği ziyaretin hedeflerini, ziyaret henüz başlamadan, 21. Yüzyıl Türkiye Enstitüsü Balkanlar ve Kıbrıs Araştırmaları Merkezi Başkanı Gözde Kılıç Yaşın değerlendirdi.
*****
Gözde Kılıç YAŞIN
‘ÇİPRAS’IN PATRİKHANE ZİYARETİ ABD’NİN HOŞ TUTULMASI AÇISINDAN ÖNEMLİ’
“Çipras, Türkiye’ye ‘siyasi hayatının en zorlayıcı günlerini atlatmanın rahatlığıyla’ geliyor.”
“Çipras, Makedonya isim anlaşmasını meclise getirme ve parlamento oylamasında da sonuca ulaşmada büyük kararlılık göstermişti. Anlaşmanın meclise gelmesinden önce bozulan koalisyon nedeniyle yeniden güven oylamasına giderken, güvenoyu alamasa bile görevine devam edeceğini, Avrupa’da böyle 12 hükümet olduğunu, söz verdiği kritik girişimleri gerçekleştirene kadar da seçime gitmeyeceğini söylemişti. Bunların bir kısmının Türkiye’yi de ilgilendiren hususlar olma ihtimalini dikkate almalıyız. Yunanistan Anayasası’nda din ve devlet işlerini tam ve kesin biçimde birbirinden ayıran önemli değişikliklere giriştiğini, değişimi Yunan Kilisesi’nin onayladığını ve desteklediğini biliyoruz. Yunanistan Anayasası’nın 3. maddesi, Fener Rum Patrikhanesi’ne bağlılığa işaret eder ve değişiklik bu maddeyi de kapsıyor. Fener Rum Patriği Bartholomeos kendisinin görüşü alınmadan, haber bile verilmeden hazırlanan taslağa sert tepki vermişti. Ziyaretin ikinci gününde Çipras Rum Patriği ile görüşecek, gelişinin bir nedeninin Fener Rum Patrikhanesi’nin Yunanistan’daki mal varlığı ve Yunan kilisesi üzerindeki hükümranlığı konusunda güvence vermek olduğunu düşünebiliriz. Patrikhanenin Yunan kamuoyunu anayasa değişikliği hakkında etkileyebileceğini düşünmüyorum, Yunan Kilisesi daha etkili. Ama hem duyulan saygı, tarihi köklere verilen önem hem de Fener’in hamiliğini üstlenen ABD’nin hoş tutulması açısından bu ziyaret önemli. Çipras’ın ateist olduğunu defaatle açıkladığına göre ziyaret de siyasi bir ziyaret olacaktır.”
‘PATRİKHANE MESELESİ TÜRKİYE’NİN DIŞ POLİTİKASINI DA ETKİLİYOR, GÖRÜŞMEDE GÜNDEME GELEBİLİR’
“Patrikhane meselesi, Makedonya Ortodoks Kilisesi’nin durumunu da kapsıyor. Zira Makedonya Ortodoks Kilisesi, Sırp Ortodoks Kilisesi’ne bağlıydı ama sonra bağımsızlığını ilan etti ama kendi bağlı bulunduğu kilise bu bağımsızlığı tanımadığı için statüsü 60 yıldır —doğru tabir bu olmasa da- belirsiz/boşta kaldı. Şimdilerdeyse, Ukrayna Kilisesi’ni kendine bağlamakla Rus Patrikhanesi ve ona bağlı tüm diğer kiliselerle köprüleri atan Fener Rum Patriği’nin Makedonya Kilisesi’ni de kendine bağlayarak Makedonya’nın yeni kimlik serüvenine ‘katkı’ sağlaması bekleniyor. Nitekim Patrik Bartholomeos, Sırp kilisesinden önce zaten Fener’e bağlı olduğu yönünde bir açıklama yaparak konuya bakışını göstermişti. Ama Lozan Antlaşması hükümleri uyarınca Türkiye, Patrikhane’nin Türkiye’de yaşayan Rumların dini inançlarını yerine getirmesini sağlayacak bir kurum olarak ülkesinde kalmasına izin vermiş, herhangi bir kiliseden farklı olmadığı vurgulanmış ve siyasi tüm yetkilerinden arındırılması hususunda da güvence alınmıştır. Başka ülkelerdeki kiliseleri tanımanın bu çerçevenin dışına çıktığı, Türkiye’nin dış politikasındaki önceliklerini etkilediği açık. Ukrayna, kilisesini bağımsız olacak sanırken Türkiye’den sürece sessiz kalmasını rica ettiğini Ukrayna Cumhurbaşkanı’nın açıklamasından anlıyoruz. —Gerçi şimdi o da kilise mensupları da bağımsız olmadıklarını Fener’e bağlandıklarını anladılar.- Çipras’ın Erdoğan’la yapacağı görüşmede bu hususun da yer alma ihtimalini dikkate alabiliriz. Pekâlâ, Yunanistan açısından da Makedonya’daki bu kilise konusunda bazı hassasiyetler de olabilir. Örneğin Yunanistan’ın varlığı reddedilen Makedon azınlığı, kimliklerini ifade hakkı gibi kendi kiliselerinde ibadet hakkından da mahrumlar ve Makedonya’daki kilisenin Fener’e bağlanması söz konusu olacaksa Çipras, Fener Rum Patriği’nden Makedon kimliğinin tanımı konusunda Yunan devletinin çıkarları, Prespa Anlaşması’ndan beklentileri ile örtüşen bir takım koşulların getirilmesi rica edilebilir.”
‘ÇİPRAS-ERDOĞAN GÖRÜŞMESİ, YUNANİSTAN’IN KIBRIS KONUSUNDAKİ POZİSYONUNA İLİŞKİN BİLGİ VERECEK’
“Patrikhane ile ilgili bu iki husus dışında görüşmede Kıbrıs, Ege’deki gerilim, Doğu Akdeniz krizi de gelebilir.”
“Türk Akımı’na bağlanma istekliliğini bildiğimiz Çipras’ın bu konuya değineceğini de düşünüyorum. Kıbrıs konusunda son müzakere sürecinde Anastasiadis’in iki devletli çözümü gündeme getirdiğini, Kıbrıs Türklerinin ve KKTC meclisindeki ezici çoğunluğun tercihi de bu yönde olmasına rağmen bu kez KKTC Cumhurbaşkanı Mustafa Akıncı’nın, federasyonu gündemde tutmaya çalıştığı, bu tutumunun da KKTC kamuoyunda onun ABD ile bağı olduğu varsayımıyla açıklanmaya çalışıldığını görüyoruz. Türkiye’nin tutumu da Sayın Çavuşoğlu’nun açıklamaları çerçevesinde iki devletli formül ya da konfederasyon seçeneğinin denenmesi yönündeydi. Bu görüşme Yunanistan’ın pozisyonu hakkında fikir verecektir. Konunun Doğu Akdeniz kriziyle zorunlu bağlantılandırıldığı dönemin artık geçtiğini düşünüyorum. Rum tarafı da makul bir anlaşmayla iki devletli formül noktasına yaklaştıysa doğalgaz konusu Kıbrıs konusunun dışında şekillenebilir. Kaldı ki bugün de zaten aslında olan bu. Kıbrıs sorunu çözümünün aciliyet gerekçesiyle zorlanacağı zemin, Doğu Akdeniz’deki oldu bittilerle aşılmış oldu. Burada Türkiye, Lübnan ve Suriye’nin dahil olmadığı —Doğu Akdeniz doğalgazının Avrupa’ya ulaştırılması konusunda- bir forum oluşturuldu ama sonraki katılımlara da kapı açık bırakıldı. Görüşmede gündeme gelebileceğini düşünebiliriz ama Türkiye’nin bu konudaki tüm kıyıdaş ülkelerin uzlaşısı sağlanarak deniz yetki alanları paylaşımı yapılabileceği, kendi kıta sahanlığı üzerindeki hak ve yetkilerini çiğnetmeme tutumundan geri adım atma ihtimali olmadığını belirtelim. Bahsekonu, EastMed hattının da Türkiye’nin kıta sahanlığı üzerinden geçirilmek istendiği, Türkiye’nin tüm bu oldu bittilere kendi kıta sahanlığı ve KKTC’nin Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı’na (TPAO) tanıdığı arama ve sondaj izinleri çerçevesinde KKTC’ye ait bölgelerde sondaja başladığı, Şubat Ayı itibariyle Türkiye karasularını aşarak daha geniş alanda sondaja başlayacağı biliniyor. Görüşmede tarafların kendi pozisyonunu koruyacağını ama iletişim kanalının açık tutulması bakımından da görüşmenin önemli olduğunu söyleyebiliriz. Ege adalarının iskan ve işgali konusunda da taraflar geri adım atmayacaktır, konunun kendileri açısından önemi vurgulanacaktır.”
‘LİDERLER, SEÇİM ÖNCESİ GERÇEKLEŞECEK GÖRÜŞMEDE KARŞI TARAFI ZOR DURUMA DÜŞÜRMEMEYE DİKKAT EDECEKTİR’
“FETÖ’cü askerler konusunun artık daha fazla gündem maddesi olacağını düşünmüyorum. Yunanistan bu konuda sonuna kadar diretti… Türkiye aleyhine çalışan teröristler için hala daha Yunanistan sığınmak için ilk akla gelen yer. Trump’ın Doğu Akdeniz’de ABD çıkarları için Yunanistan’ın çok önemli görevler üstlendiği söyleminin tam ne anlama geldiği, Yunan hava savunma sistemlerinin hangi düşmana karşı ABD tarafından güçlendirildiği de herhalde bu görüşmenin konusu olmayacaktır. Seçim zamanlarında taraflar karşı tarafı güç duruma düşürmeyecek tutum sergilemeye dikkat ederler. Türkiye’deki yerel seçimler devletler arası görüşmelerin konusu/gerekçesi olur mu bilmiyorum ama Çipras’ın da Mayıs ayında erken seçime gitme ihtimali var, gerginlik daha radikal milliyetçi partilerin şu an -Makedonya isim anlaşması nedeniyle- artmakta olan kamuoyu desteğini biraz daha körükleyebilir. İki liderin samimiyeti ölçüsünde bu konuda destek imasında bulunulabileceğini düşünebiliriz. Bu, Türkiye’yi hedef alan söylemler anlamına gelir. Çünkü Yunanistan’da Türkiye’ye kafa tutan güçlü görünür ve bu oy getirir” diye ekledi.
——————————————
Kaynak:
