Prof.Dr. İsmail GÜVENÇ
Büyük Adam kimdir? Büyük Adamın tarifi nedir? İsimleri büyük olanlar gerçekten büyük mü? Büyük adam nasıl olunur? Ne ve nasıl yapmışlar da büyük adam olmuşlar? Büyük adam ile ilgili cevabını aradığım -önemli bulduğum- sorular bunlar. Elbette bunlara başka sorularda eklenebilir.
Birçok ülkeye ziyaretimde “büyük adam” arayışının onlarda da olduğunu gördüm. Farklı ülkeler de doğal mekânlara ve insan eli ile yapılmış eserlere önemli işler başarmış insanların isimlerini verme geleneği vardı. Bunları gördüğümde ben aynı soruları hep sordum.
Konunun daha iyi anlaşılması için bir anımı aktaracağım:
Bir seyahatimde Sırbistan’ın başkenti Belgrat’a gitmiştim. Sırbistan’ın başkenti Belgrat yakınlarındaki havaalanının isminin “Nikola Tesla Havalimanı” olması bilet alırken dikkatimi çekti. Seyahat öncesi bu ismi araştırmaya başladım…
Nikola Tesla için de ben aynı soruları hep sordum. Gelin Tesla’ya yakından bir bakalım.
Mucit
Nikola Tesla (1856-1943) mucit, elektrik mühendisi, makine mühendisi ve fütürist. Günümüzde alternatif akım elektrik kaynağı sistemine verdiği katkılarla tanınmaktadır. Tesla1870 yılında liseye Higher Real Gymnasium‘da başladı: Kafasında integral hesabı yapabildiğinde öğretmenleri onun hile yaptığına inanıyordu. Dört yıllık eğitimini üç yılda tamamladı ve 1873’te mezun oldu. 1875 yılında Graz Teknoloji Üniversitesi’nde eğitim aldı. Bu üniversite 1585’te Arşidük II. Charles tarafından kurulmuş Avusturya’nın ikinci en eski üniversitesidir.
Seyahat öncesi özgeçmişini okuduğum bu bilim insanının özgeçmişi oldukça ilgimi çekti. Belgrat’ta Nikola Tesla adına bir müzenin olduğunu öğrendim. Seyhat planımda bu müzesinin ziyaretini de ekledim. Belgrat günlerinin birinde çok erken saatte müzeye gittim. Saat 10.00’da açılacaktı. Hava çok soğuktu ama yine de bu önemli kişiye ait müzeyi ziyaret etmek istiyordum. Sonuçta müzeyi gezebildim. Tesla’nın yaptığı çalışmalar modellerle (replika) anlatılmaktaydı müzede.
Nikola Tesla, Mors koduyla sınırlı olan büyük endüstrinin geleceğine ait, uzak görüşünü açıklayan broşürünü yayınlamış (1904). Broşürde, telgraf, telefon, haber yayını, borsa görüşmeleri, deniz ve hava trafiğine yardım, eğlence ve müzik yayını, saat ayarı, resimli telgraf, telefoto ve teleks hizmetleri ile Nikola Tesla’nın sonradan oluşumunu gördüğü radyo anlatılıyordu. Bu broşür, Nikola Tesla’nın kâhin olduğuna herkesi inandırdı. O yüksek bir öngörüye sahip gelecek tahmincisiydi (fütürist). 1898 yılında ilk defa uzaktan kumanda ile yönetim sistemini bir araca uygulamıştır. Kablosuz elektrik enerjisi dağıtımı konusundaki fikirler sürdü. O, 1884 yılında vatandaşı olacağı Amerika Birleşik Devletleri’ne göç etti. Bu örnek bile 20. Yüzyılda ABD’nin süper güç olmasında büyük beyinlere kapısını açmasının katkısını gösteriyor.
Tesla, alanında Büyük Adam sıfatını -özel hayatında sorunlar olsa da- hak ediyor. O yüzde farklı ülkeler/milletler Tesla’nın kendilerinden olduğu iddiasındalar.
Bizde (Türkiye’de) de elbette örnekler vardır. Ama bizde tanıtımlar, bir yerlere konulan isimlendirmeler çok özenli değildir. Belki ufak tefek abartılarda vardır. Her şeyden öte bunlar katkıları (sınırlıda olsa) ile yeterince tanıtılmaz.
Yaşadığım bir gözlemi sizlerle paylaşmam konuyu daha anlaşılır kılabilir.
Kim
Zaman zaman üniversite öğrencilerine bazı büyük isimleri sormaktayım. “Yedi Güzel Adam Müzesi” açıldığını duyunca 50 kişilik öğrenci grubuna Yedi Güzel Adamın yedisinin isimlerini bilenler el kaldırsın diye sordum. Aldığım cevap sıfırdı? Bir tanesini bilen var mı dediğimde 12 isim el kaldırdı. O zaman soruyu bu yedi güzel insanın özgeçmişini okuyan var mı dedim? 4 kişi el kaldırdı. Bunlara tek tek anlatmasını istedim. Aldığım tek kelimelik cevaplar şair oldu…
Sonra bir gün bu müzeye gittim. Kapıdaki görevliye, bunlar kim diye sordum? Bilemedi, sayamadı?
Bir toplum büyük adamın kim olduğunu bilmez tanımlamaz/tanıtmaz ise mâkûs talihini yenemez
Son söz: Kılavuzun kadar yol alırsın.
[i] Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Ziraat Fakültesi. Bahçe Bitkileri Bölümü Bahçe Bitkileri ABD Öğretim Üyesi
