Cahit GÜNAYDIN
Prof.Dr. Ekrem Arıkoğlu nun TUVA’NIN 20. ASIR SİYASİ TARİHİ ve KÜLTÜREL MİRAS OLARAK TUVA MÜZİĞİ makaleleri ile yazımıza başlayalım.Yontulmaya müsait taşlardan küçük heykelciklerin yapımı sanatı ülkede çokgelişmiştir. Gırtlaktan türkü söyleme geleneği –KHÖÖMEİ-Tuvalıların batılılarca en çok ilgi gören yönleridir. Nobelli fizikçi Richard Feynman ın Tuva tutkusu bu müzik nedeniyle başlamış , ABD Tuva dostları derneği kurmuş http://www.fotuva.org/ve Bill Gates in desteklediği R.Feynman fizik derslerine TUVA PROJESİ isimi vermiştir.Tuvalıların inancına göre ilk müzikler tabiatta suyun sesinden, rüzgârın hışırtısından, tabiattaki canlıların seslerinden doğmuştur. Tabiattaki her varlığın bir iyesi vardır ve bu iyelerin ruhları kendilerince tınılar, sesler çıkarırlar. İşte bütün bunlar khöömei müziğinin çıkış noktalarıdır.Tuva’da günümüzde de yaygın olarak yaşayan kamlık inancına göre göklerde ve yerde var olan her nesnenin ruhu vardır. Kam bu ruhlarla irtibata geçme yeteneği olan kimsedir. Dolayısıyla kam her canlının, her nesnenin çıkardığı sesi taklit eder. Çoğu tabiatın içinde çobanlık yapan Tuva insanı da içinde bulunduğu, sesini işittiği tabiat içindeki canlı ve nesnelerin bu seslerini taklit etme yeteneği geliştirir. İşte bahsettiğimiz Khöömeimüziğinin kökleri Tuva insanının çevresiyle kurduğu bu ilişkiyle bağlantılıdır.Tuvaların bu müzik türleri batıda, özellikle ABD’de ilgi görmekte, bu tarz müzikle caz müziğinin karışımı yeni yorumlar yapılmaktadır. Khöömei müziği KONGAR-OL ONDARile blues müzisyeni Paul Pena yaptığı müzik çalışmaları ve 1999 yılında Oscara adaya gösterilen Genhis Blues belgesel filimi ile dünyaca tanınmıştır.Unesco tarafından dünya sözlü kültür mirası olarak kabul edilmiştir. Tuva Türkçesi, Köktürk abidelerindeki Eski Türkçeye en çok benzeyen dildir.Tuvalar,Kamlığı (Ham diyorlar) koruyan yeryüzündeki tek Türk topluluğudur. Türkiye Cumhuriyetinden sonra, 20. Yüzyılda en fazla bağımsızlığını koruyabilmiş Türk topluluğu Tuvalardır.Tuva-TIVA diyorlar kendilerine- Rusya Federasyonu dışında sadece Moğolistan‟la sınırlara sahip. Bu da dışarıya açılımın, ticarî ilişkileri geliştirmenin en çok bu ülkeyle yapılmasını gerekli kılıyor. Tuva ile Moğolistan arasında yüzyıllara dayanan bir ilişki var. Gerek kültürel, gerekse tarihsel olarak pek çok ortak noktada birleşen bu iki dost ülke, üretimleriyle de benzerlikler gösteriyor. Her ikisinin de ana geçim kaynağı hayvancılığa dayalı. Üretim mallarının benzerliği iki ülke arasındaki ticaretin sınırlı kalmasına sebep oluyor. Çin‟in, sahip olduğu nüfus ve üretim gücüyle bütün Orta Asya‟yı olduğu gibi, gelecekte, Tuva‟yı da etkileyeceği bugünkü durumdan anlaşılıyor. Çin, büyüme sürecini aynı oranda devam ettirmesi durumunda, Rusya ile Çin arasındaki mücadele, 19. asrın sonunda olduğu gibi, yeniden başlayacak. Daha şimdiden Sibirya‟da, Çinlilere ve Çin üretimi mallara,hemen her yerde rastlamak mümkün.Tuvalılar, Sovyet Rejiminin yoğun baskısına karşı korudukları kültür değerlerini, gelecekte de koruyup geliştirecekler. Tıva Türklerinin başka hiçbir toplumda görülmeyecek derecede yüksek olan yurt sevgisi, tabiatla barışık yaşamaya dayalı hayat felsefesi onları her zaman kendi yurtlarının sahibi kılacak. Temiz ve zengin tabiat kaynakları, gelecekte ulaşım imkânlarının daha da gelişmesiyle, Tuva‟yı turizm açısından cazip hâle getirecek Türkiye‟ye, eğitim için gönderdikleri gençler Tuva‟nın çağdaş dünya ile bağlarını kurmada ve geliştirmede yardımcı olacak. “Biz Türkiye de yaşayan Türkler, köklerimizin Yenisey kıyılarında yattığını belki bir gün anlayacağız ve o köklerin kurumaması için, onlar kadar olmasa da, çaba göstereceğiz. Tuva kültürü, Tuva tarihi, Tuva toprağı Tuvalıları olduğu kadar, bizim de tarihimizi aydınlatacak, geleceğimize yol gösterecek…”diyor Prof.Dr.Ekrem Arıkoğlu…İşte bu uzgörüye destek olmak amacıyla #tuva2040 bilim kurgu öyküsü KHÖÖMEİ ile selam gönderelim şimdi, Kongar-ol Ondar’a…
KHÖÖMEİ ( #TUVA2040 BİLİM KURGU ÖYKÜLER)
“Bizim ne global devler gibi medyamız, ne global dev ilaç şirketler gibi dermanımız var, Sazdan, sözden anlayanlara, ak ile karayı ayıranlara destanların başı olan destanımız Oğuz destanı var, Bu destan bir yayla …
Bu destan bir kaynak…
Tarihler bu yayladan geçer, kamlar bu kaynaktan su içer.
Siz de için bir yudum bu ab- i hayattan buyrun … “
Bu dijital çağda;bu yerde,Tuva da bir çocuk doğdu, haykırmadan,gülerek konuşmaya başladı.
“ben geldim bana tabletimi verin”
Işık hızı ile dijital üniversitelere bağlanıp makina, elektronik, bilgisayar mühendisliği doktora tezlerini bitirdiğinde 1 yaşına gelmişti.Tıvaca, kırgızca, özbekçe, kazakca, azerbeycan türkçesi, farsca,arapca, rusca, çince, istanbul türkçesi başta olmak üzere dünyada konuşulan 40 dili okuyor ve anlıyordu. Bülbüller gibi şakıyordu 40 dilde.“Senin adın KONGAR-OL ONDAR diye fısıldadı”dede korkut kulağına. “Senin düşmanın goooogle, faaaceboooookkk , tiiiiiiiwitııır, inssssstagraaaam, baiduuuuuuuu, yandeeeeeex, pop müzik, ext.ext.ext. tüm dijital mankurt kapanları.” Post trutha ,dezonformasyona karşı KONGAR-OL ONDAR master algoritmayı tasarladı, block chainde bitcoiiin etheriıiium üretti sonra sanal manatı. Kuantum bilgisayarını mars gönderdiğinde sadece üç yaşında idi.Tüm dünya da yaprak kımıldasa, kuş uçsa görür,hainleri duyardı.İstediği zaman istediği bilgisayarı hacker ,istediği aracı yoldan çıkarır istediği uçağı istediği yere indirirdi KONGAR-OL ONDAR. Satranç da go da hic bir insan ve yapay zeka eline su dökemezdi, 20 yaşına gelip ay yüzlü, bir bahadır olduğunda. Artırılmış gerçeklik vardı;Bu çağda! Bu yerde!Bir büyük artırılmış gerçek Ötüken ormanı vardı. Oğuz yurdundan içre, ne nehir, ne ırmaklar akardı bu sanal orman içre. Ne çok av hayvanları, ormanda yaşar idi, ne çok av kuşları da; üstünde uçar idi! Ormanda yaşar idi, çok büyük bir gergedan. Çok büyük uçak, çok büyük uçak gemisi, çok büyük tır, Çok büyük uzay gemisi, çok hızlı trenler kaplamıştı. Yer yarılsa, gök yırtılsa, sanal orman hep yeşildi, hep canlı idi. İster sanal, ister fiziksel dünya Ötüken olmuştu iç içe geçmiş. Artık bu dünya dar gelmişti KONGAR-OL ONDAR ‘a; uçtu, gitti; KHÖÖMEİ yankılanıyordu tüm evrende.#TUVA2040
https://www.youtube.com/watch?v=TVyyhHFKI8E (Tuvan musician Kongar-ol Ondar performs on a late night TV show.-LİNK)
