Tercüme

Muzaffer METİNTAŞ

20 Mart 2020 tarihi itibariyle “İtalya Koronavirus  Surveyans Grubu” ölümle sonuçlanan COVID-19 infeksiyonlu vakaların özelliklerini yayınladı. Bu verilerden önemli ön analizler yapabiliriz.  

3,200 ölümlü vaka olmuş. Bölgesel (yaşam yeri) dağılımı aşağıda:

Dikkat edin iki bölge öne çıkıyor ki, biri ölümlerin %68’ine, diğeri %16.4’üne sahip. Bu durum acaba o yöre halkının sosyal özelliğine mi, yoksa diğer başka nedenlere mi bağlı bilmiyoruz. Örneğin iklim, rakım, beslenme alışkanlıkları… Belki spekülasyon olacak ama mevcut bilgi  bu yörelerde bulaşmanın erken dönemlerinde koruyucu önlemlerin ve önlemlere riayet edilmemesinin etkili olabileceğini düşündürüyor.   

COVID-19 infeksiyonu nedeniyle ölenlerin ortalama yaşı 78.5 yıl (ortanca 80), sınır yaşlar 31-103 yıl arası. Ölüm yaş ortalaması, hasta olma yaş ortalamasına göre 15 yıl yüksek. 

Kadınlarda ortanca ölüm yaşı erkeklerle göre daha uzun (79 yıla karşın 82 yıl).

Ölümler esas olarak 70-89 yaş aralığına toplanıyor. 

30-39 yaş arası ölüm sayısı         9 (%  0.28)

40-49 yaş arası ölüm sayısı       27 (%  0.84)

50-59 yaş arası ölüm sayısı      93 (%  2.90)

60-69 yaş arası ölüm sayısı    329 (% 10.28)

70-79 yaş arası ölüm sayısı 1,134 (% 35.43)

80-89 yaş arası ölüm sayısı 1,309 (% 40.90)

90 yaş üstü ölüm sayısı 298 (% 9.31)

Ölenlerin 481 (tüm ölümlerin %15’i) tanesinin kayıtlarında eşlik eden diğer hastalıklarla ilgili  bilgi varmış (diğerlerinde bilgi yok).  Buna göre:

En sık eşlik eden sorun: Hipertansiyon % 73.8

Grafiğe bakın lütfen. 

Ancak eşlik eden bu hastalıkları doğrudan bağımsız risk faktörü kabul edemeyiz. Çünkü karıştırıcı faktörler elimine edilmemiş. Örneğin hipertansiyon toplumda sık görülen bir problem, ama buradaki oran da oldukça ciddi.

Ölen hastalarda en sık gözlenen yakınmalar:

Ateş: % 76, nefes darlığı % 73, öksürük % 40, ishal % 8, öksürükle kan gelmesi % 1.

Ölen hastaların % 96.5’uğunda “akut akciğer hasarı, solunum yetmezliği” gelişiyor. % 29.2’ sinde akut böbrek yetersizliği, %10.9’unda akut kalp hasarı, % 8.5’unda ikincil bir infeksiyon.

40 yaş altı ölen 9 kişinin 8’i erkek, 1’i kadın. Bunların 7 tanesinde ciddi eşlik eden hastalık var. İkisinden bilgi edinilememiş.

Şu an için en iyi ölüm kayıtları bilgisi 20 Mart 2020 itibariyle böyle.

Bizde de sorunun boyutu büyüyor.

Bazı önerilerimiz var. Bunların önemli olduğunu düşünüyorum:

1. Kontrollü bir sokağa çıkma yasağı zamanı geldi.

2. Vaka takibinde aile hekimleri öne çıkarılmalı. İldeki valilik, belediye, polis, askeri araçlar şöförleri ile aile hekimlerine tahsis edilmeli.

3. Şikayeti olanlar aile hekimlerini aramalı, hekim uygun gördüğü her hastadan tanı için örnek almalı.

4. Tanısı konulmuş ama hafif klinik tabloya sahip hastalar evlerinde aile hekimlerinin ziyaretleri ile tedavi edilmeli. Ev halkı ve diğer temaslılardan da tanı için örnek alınmalı. Hepsi aile hekimlerince takipte olmalı. İzolasyon ve karantina tedirlerini aile hekimleri düzenli takip etmeli. Vakaların %85’inde tablo hafif seyrediyor. Bu hastaların hastaneleri meşgul etmemsi lazım.

5. Hastaneye ancak ciddi durumda olan hastalar alınmalı. Ziyaret yasaklanmalı. Hastanelerde yığılmaları önlemek çok önemli. Zaten yoğunlıuk oluşacak. 

6. Sağlık personeli için koruyucu önlemlere yönelik gereken ihtiyaç malzemeleri had safhada temin edilmeli ve kolay ulaşılabilir olmalı.

7. Sağlık personeli güvenliği ciddi biçimde, tavizsiz ve katı biçimde sağlanmalı.

8. Diğer alan uzman doktorlar da aktif olarak görevde olmalı. Diğer branşlar aile hekimi gibi görev yapabilirler.

Dünya koronavirüs pandemisi sonrası daha farklı olacak gibi.