Tıbbi Beslenme Tedavisi diyabetin oluşumunu önlemek için, var olan diyabeti kontrol altına almak için ve diyabete bağlı komplikasyonların gelişimini önlemek veya yavaşlatmak için gereklidir ve tedavinin temelini oluşturur. Diyabetin önlenmesi ve tedavisinde beslenme tedavisinin hedefleri;

• Kan şekeri düzeylerini normal veya normale yakın düzeyde tutmak
• Makrovasküler (büyük damar) hastalık riskini önlemek amacıyla lipid ve lipoproteinleri normal düzeyde tutmak
• Kan basıncını (tansiyon) kontrol altında tutmak
• Besin öğesi alımı ve yaşam tarzını diyabetik beslenme rehberliğinde değiştirmek

Diyabet ve Obezite

Diyabetik bireyler genellikle fazla kiloludur. Çoğunluğu obez olan Tip 2 Diyabetlilerin beslenme tedavisindeki temel ilke, kan şekeri, lipid ve kan basıncı hedeflerine ulaşabilmek için enerji alımının kısıtlanması, aktivitenin artırılarak, obezitenin düzeltilmesi ve insülin direncinin azaltılmasıdır.

Diyabetik ve zayıflama diyetleri birbirine oldukça benzerdir. Diyabetik diyet aslında sağlıklı beslenme planı temelinde bir diyettir ve doğru uygulanırsa kişinin ideal kiloya ulaşmasına da destek olur. Kişi kilo aldıkça diyabete yakalanma olasılığı artar, diyabetli bireylerde de obezite görülme sıklığı yüksektir. Bu iki hastalık birbiri ile yakından ilişkili bir kısır döngü içerisindedir. Birisinin tedavisi diğerinin tedavisine de büyük oranda destek sağlar.

Karbonhidratlar

Sağlıklı bir beslenme için gerekli olan tam tahıllar, sebzeler, meyveler ve düşük yağlı süt ürünlerinin içerdiği karbonhidratlar diyabetliler için de uygundur ve bu besinler, vitamin, mineral, diyet posası ve enerji açısından da çok iyi kaynaklardır. Diyabetlilerin beslenme tedavisinde basit şekerler, kompleks karbonhidratlara oranla hızlı emildikleri ve hiperglisemiye neden oldukları gerekçesiyle kısıtlanırlar ve kompleks karbonhidratlara diyette daha fazla oranda yer verilir.

Kompleks karbonhidrat içeren besinler; meyve, sebze, tam tahıllar ve kuru baklagillerdir.

Ayrıca son yıllarda düşük karbonhidratlı ve ketojenik diyetler Tip 2 diyabetliler arasında oldukça popüler hale gelmiştir. Düşük karbonhidratlı diyetler kısa vadede güzel sonuçlara neden olsa da uzun vadede kan lipid seviyesinde yükselmelere, böbrek yükünde artışa ve kalp damar hastalıklarında artışa neden olabilmektedir. Bu nedenle pratikte bu diyetler önerilmez ancak hastanın kararına bağlı olarak doktoru ve diyetisyeni eşliğinde dikkatli bir şekilde düzenlenerek, gözetim altında uygulanabilir.

Proteinler

Vücutta dokuların, kasların oluşumu ve korunmasında görevli olan proteinler diyabet hastaları için de son derece önemlidir. Protein; kırmızı et, beyaz et, baklagiller, süt, yumurta, yoğurt, peynir gibi besinlerde bolca bulunur. Protein daha çok hayvansal gıdalarda bulunmaktadır.

Kontrolü iyi olan diyabetlilerde diyetle alınan protein kan şekerini yükseltmez. Normal böbrek fonksiyonları olan bir diyabetlinin sağlıklı bir kişiden fazla protein alması gerektiğine yönelik yeterli bilimsel bir kanıt yoktur. 

Proteinin kan şekeri üzerine etkisi azdır. Fazla miktarlarda protein tüketiminden sakınmak böbrek hastalıklarının gelişimini önler, Protein kısıtlaması sadece erken dönem böbrek hastalığında yapılmalıdır. Yüksek protein, düşük karbonhidrat diyetlerinin kilo yönetiminde, uzun süreli kullanımının emniyetli olduğu bilinmediği gibi, LDL kolesterolü de (kötü kolesterol) yükseltebileceği düşünülmektedir. 

Sonuç olarak; günlük alınan enerjinin %15-20’si proteinlerden gelmelidir. Yetişkinlerin kilogram başına 1 gram protein almaları yeterlidir. 

Yağlar

Yağlar vücudun ikinci enerji kaynağı ve A, D, E ve K gibi vitaminlerin emilimini sağlayan, hücre yapısı ve beyin fonksiyonlarının işlevinde rol alan önemli bir makro besindir. 

Diyabetli kişilere Kardiyo Vasküler Hastalık riskini azaltmak için; doymuş yağ asitlerini (margarin, et, sakatat, yumurta, tereyağı gibi besinlerde bulunur.) enerjinin %7’si olacak şekilde sınırlandırmaları, trans yağ asitlerinin (margarin, yağda kızartma işlemlerinde oluşur.)  minimize edilmesi, diyet kolesterolünün 200 mg’ın altına düşürülmesi ve omega-3 yağ asitlerini sağlayan, haftada iki porsiyon ve daha fazla balık tüketmeleri önerilmektedir. Özellikle trans yağların alımı azaltılmalı tereyağı, margarin yerine bitkisel sıvı yağlar (öncelikli olarak zeytinyağı) kullanılmalıdır.

Diyabet, alanında uzman sağlık ekibi ve istekli diyabet hastaları ile yönetimi oldukça kolay olan bir hastalıktır. Diyabetli bireyin ihtiyacı olan en önemli şey sağlıklı beslenmektir. Bireysel farklılıkların yanı sıra kişinin genel sağlıklı beslenme kurallarına uyması bile yaşam kalitesinde gözle görülür değişimleri sağlar. Bu yazımda diyabette beslenmeye giriş yaptık. Bir sonraki yazımda diyabette beslenme önerilerine yer veriyor olacağım.

Diyetisyen Ayşe Nur GÖLCÜK