Âşık Cemal Divânî - Kırmızılar

Mehmet Ali KALKAN

Âşık Cemal Divânî gelenekten gelen günümüzün en iyi âşıklarından biri. Erzurum’lu. Oltu’lu Âşık Mevlüt İhsani’nin çırağı.

Ruhani, Reyhani, Hüseyin Sümmanioğlu, Nusret Toruni gibi âşıklarla uzun yıllar bir arada olmuş. Halen Bursa’da yaşıyor.

İkinci ustası gurbet, üçüncü ustaları da Âşık Reyhani ve Sümmanioğlu imiş, öyle söylüyor.

Demiş ki Divanî,

“Seyran ettim gökyüzünde pervaz eden kuşları,

Deli rüzgâr söndürdü yaktığım ataşları,

Mısra mısra geleneği işledim,

Şiir oldu, türkü oldu gönlümün gözyaşları.”

Âşık fasılları hoş geldin ile başlar.

Sazını eline alır, mesela şöyle der bir âşık;

Sanmayın ki sazım tekler,

Hoş geldiniz hoş geldiniz,

İşte kadınlar erkekler,

Hoş geldiniz hoş geldiniz.

Divani başka söyler, o da şöyle söyler mesela;

Bin yıldızlı, üç aylılar,

Hoş geldiniz, hoş geldiniz.

Atam Oğuz Han soylular,

Hoş geldiniz hoş geldiniz.

Diğer âşık devam eder;

Sel gibi coşup akanlar,

Laleler güller kokanlar,

Merdivenlerden çıkanlar,

Hoş geldiniz hoş geldiniz.

İnsanların merdivenlerden gelmeleri yetmez Divaniye. Şöyle söyleyebilir;

Seyhun Ceyhun’u bilenler,

Demir dağları delenler,

Vatan deyince ölenler,

Hoş geldiniz hoş geldiniz.

Sonra bir usta malı söyler âşıklar, ustalarını, atalarını anarlar. Divani ustasından, Oltu’lu Mevlüt İhsani’den söyler;

“Nice zulümkârın boynunu burar

İğneden ipliğe halkeden sorar

Zengin kefenini yedi kat sarar

Ahmak zanneder ki bezde hüner var

Her ne ki ederse Mevlâ hoş eder

Emrederse bir kulunu taş eder

Hak isterse yaz gününü kış eder

Ahmak ne zanneder yazda hüner var

Der İhsanî ah edüben inlesen

Bu sözleri erbabına söylesen

Hakikatte eğer derin diynesen

Fehmeylersin her bir sözde hüner var.”

kirmizilar.com

Belki Reyhani’den okur;

“Demedim mi gönül kalkıp yürüme

Bir gün yollarını harami bağlar

Dertliysen derdini dertsize deme

Dertsiz hekim olsa yara mı bağlar

Yazılan kaderdir başa gelince

Suç sende ayağın taşa gelince

Kudretin damlası coşa gelince

Onu bent mi eyler dere mi bağlar

Oku sayfasını geçen çağların

Yaprağı dökülmüş nice bağların

Adeti böyledir yüksek dağların

Aslı’ya yol verir Kerem’i bağlar

Ben de Reyhani’yim susuz pınarım

Damlam coş ederse olmaz kenarım

Öldüğümü duysa o nazlı yarim

Bilmem al mı giyer kara mı bağlar.”

Bizim köyün güzel bir imamı vardı, Sedat Hoca. Bir gün ona telefon ettim “Köydeki arkadaşları kahveye topla geliyoruz” diye. Biz de Âşık Cemal Divani, Âşık Hüseyin Sümmanioğlu, Prof. Dr. Selahattin Turan, Rasim Köroğlu ve ben yola çıktık. Kar, kış bir akşam vakti köye vardık.

Köyde kahvede Âşıklar Şöleni yapmıştık. Rasim sunuculuğunu yapmıştı, Selahattin Hoca da âşıkların toplumdaki önemini anlatmıştı.

Dönüş de gece yarısı oldu tabi. Benim arabanın bir motoru çalışıyor, başka hiç bir yeri faal değil. Sis, kar, yağmur bir taraftan. Yollar zaten viraj dolu, bir yanımız uçurum. Kalorifer çalışmıyor soğuk. İçeride cam buhar yapıyor, Rasim’in elinde havlu silmeye uğraşıyor. Silecekler zaten çalışmıyor, yolu görmek neredeyse mümkün değil. Allah’tan araba ile yol birbirini biliyor da öylesine gidiyor. Bu arada yedek lastik de yok ama bunu da sadece ben biliyorum. Cemal’den başka kimsenin sesi çıkmıyor gerçi. Hayatta hiç o kadar korkmamıştır. https://www.kirmizilar.com/023a92e2-4a5b-4e5b-9ce9-13c27331a848″ alt=”?” />

Biz de bir seferinde Bursa’ya televizyon programı için gitmiştik, Cemal Divani hazırlayıp sunuyordu, ona misafir olmuştuk. Gece de bizi dağ başında bir yere yemeğe götürmüştü ama biz hiç telaşe yapmamıştık. https://www.kirmizilar.com/023a92e2-4a5b-4e5b-9ce9-13c27331a848″ alt=”?” />

Bir zamanlar internet radyoları moda idi. Antalya’daki bir radyoya program yapıyordu Rasim. Hüseyin Sümmanioğlu Ağabey ile Cemal Divani Eskişehir’e geldikleri bir gün Rasim’in evindeki bilgisayardan başladı canlı yayın. Rasim anlatıyor, şimdi âşıklar size hoş geldin diyecek diye, onlar söylüyor. Sonra usta malı okuyacaklar diyor, onlar okuyor. Şimdi kendilerinden söyleyecekler diyor, söylüyorlar. Şimdi atışma yapacaklar diyor, yapıyorlar. Dinleyicilerden ayak istiyor, veriyorlar. Tam bir cümbüş. Gece saat bir buçuk olmuş, bağıra çağıra türkü, atışma var. Birden kalorifer borularına vurulmaya başladı ama nasıl vurma. Demek ki milletin canına tak etmiş, susun diyorlar. Rasim “ne var daha bir defa yapıyoruz” falan diye kendi kendini kandırmaya çalışsa da susmak zorunda kalmıştık. Otuz daireli binada her gün birisi böyle yapsa kimseye uyku olmazdı tabi.

Bunlar da hikayeli türkü ama Âşık Cemal Divani bunlardan hiç bahsetmez. https://www.kirmizilar.com/023a92e2-4a5b-4e5b-9ce9-13c27331a848″ alt=”?” />

Divani diyor ki;

“Biz aşığız yâr yolunda yürürüz

Biz adım atarken diz incitmeyiz

Biz zerre içinde kürre görürüz

Biz ağlarken bile göz incitmeyiz.

…

Biz bülbülüz viranede ötmeyiz

Biz haksızın tarafını tutmayız

Biz aşk ocağına odun atmayız

Biz kendimiz yanar köz incitmeyiz.

…

Biz Cemal Divani yurda hisarız,

Biz Taptuk, Yunus’tan kalan eseriz,

Biz perdeye kalbimizde basarız,

Biz mızrap vursak da saz incitmeyiz.”

Bir şiirinde de bunları yapmazsak gelenek ölür diye yazmış, onu okuyalım.

Takip edemezsek ecdat izini,