Türkiye İş Bankası, Kültür Yayınları tarafından yayınlanmış, Dünya Eşitsizlik Raporu-2018 (The World Inequality Database (WID.world) aims to provide open and convenient access to the most extensive available database on the historical evolution of the world distribution of income and wealth, both within countries and between countries.) adlı kitapda, sayfa 121 de yer alan “Çin’de Sermaye birikimi, Özel Mülkiyet ve Yükselen Eşitsizlik” başlıklı Thomas Piketty, Li Yang ve Gabriel Zuckman yazdığı makaleden alıntılar ile girişi yapacağım, egünceme.
Çin’in 1970 lerin sonundan bu yana ürettiği dışa açılma politikaları sonunda gelir dağılımı ciddi değişiklikler oldu. 2015 te en üst %10 un payı %42 ye ulaşırken, en alt %50 nin payı %15 geriledi. 1978 de ulusal gelirin %100 ü civarında olan özel servet 2014 te ulusal gelirin %450 sine çıkmıştır; bunun sebebi büyük ölçüde ABD görülenlere yakın seviyeye ulaşan konut stoku özelleştirilmesidir.
PEW RESEARCH tarafından 2015 yılında Çin de yapılan kamuoyu araştırmasına göre toplumun önemli gördüğü sorunların başında yolsuzluk, eşitsizlik, çevre yıkımı geliyor.
Fatih Oktay’ Çin ve Dünyanın Geleceği kitabında bu üç sorunu incelemiş. Çin Merkez Bankasının raporuna göre 1990 ve 2000 yılları arası 18000 Çinli bürokratın yurt dışına kaçırdığı para 123 milyar usd olduğu belirtiliyor. 2012 yılında Çin genel sekreteri Xİ JİNPİNG döneminde yolsuzlukla mücadele ciddi bir kampanyaya dönüşmüş ve 2015 yılında 14000 devlet görevlisi yakalanmış. Çin komünist partisi tarafından yetkiyi kötüye kullanma nedeniyle 2018 yılında 500 000 kişi yargılanmış. 2021 yılının ilk ayında 280 milyon dolar rüşvet aldığı belirlenen devlete ait büyük varlık şirketlerinden birinin yönetim kurulunun idamı, yolsuzlukla mücadelenin hız göstermediğini gösterebilir. Yerel idarelerin ve şirketlerin yöneticilerinin Performans kriterlerini gerçekleştirmek için çok geniş yetkilerinin olması; Çin in hızla kalkınmasının önemli bir faktörü olduğu gibi, yolsuzluklara ortam oluşturuyor. Çin de 2008 de Gini katsayısı 0.49 çıktı. 2019 yılında Çin de dolar milyarder sayısı batılı kaynaklara göre 400 kişi iken, Çinli kaynaklara göre 800 kişi idi. Bu rakam Çin de ABD den daha fazla dolar milyarderi olduğunu gösterdiği gibi, Çin in bir çok yerinde gucci, chanel gibi mağazaların olması ve lüx marka tüketiminin dünya ki satışların üçte birinin Çinli zenginler tarafından yapıldığını kanıtlıyor. Çin de büyük ölçekli yerli ve yabancı şirketlerin hakların korunurken kırsal alanda çiftçi ve küçük şirketlerin milli gelirden aldığı pay küçülüyor ve bölgeler arası eşitsizlik büyüyor. Gelir dağılımında büyük bir adaletsizlik var, Çin de. Gini katsayısı ABD ile aynı seviyede zaten.
Başkent Beijing de hava kirliliği 2013-2014 yılı kışlarında dünya sağlık örgütünün sınır olarak belirlediği değerlerin 40 katı düzeyinde idi. Çin Çevre koruma bakanlığı 2014 raporuna göre yeraltı sularının %60 insan tüketimi için uygun değildi. 2014 yılında ki rapora göre ülkede tarımsal toprakların %20 si kadmiyum, nikel, arsenik gibi ağır metaller ile kirlenmişti. 2010 yılında kanser köyü olarak nitelen 459 köy vardı. Bu nedenle 1996- 2011 yılları arasında çevre sorunlarıyla ile ilgili toplumsal olaylar %29 artmış.
En çok bilinen çevreci toplumsal tepkilerden biri 2005 yılında Dongyangi zhejiang eyaletinin jinhua iline bağlı bölgede kimya sanayisinin köylülerin kullandığı akarsuyu kirletmesi üzerine köylüler tepkilerini göstermiş ve kimya sanayisi kapanmıştı. Fujian eyaletinin xiamen ilinde 2007 yılında kurulacak bir plastik fabrikası kentli çevrecilerin tepkisi ile kapanmıştır. Dünyanın imalathanesi Çin sanayisi, bir pompa gibi çalışarak tüm dünyadan aldığı hammadde ve enerjiyi işleyerek, mamul ve yarı mamul olarak dünyaya gönderiyor ama sanayinin atıkları, sera gazlar, kirli sular Çin in köy ve kentlerinin çevresi, ,havasını, toprağını kirletiyor. Çin de çevre koruma kanunları 1979 devreye girmiş ve 2002 de sanayi tesislerinin çevre etki değerlendirme yasasına göre kurulması kanunlaşmıştı. Ama kanunlar çevrenin kirlenmesini önlemeye yetmedi, Çin de. Çin de çevre kanunlarının uygulanması yerel yönetimlerde olduğu için; yerel yönetimlere verilen büyüme hedefleri ile çevreyi koruma kanunları çeliştiğinde kanunsuz sanayileşmenin olduğu kentler ve köylerde çinli halk çevre sorunları ile mücadele etmektedir. Çin dünyanın en büyük karbondioksit salıcısı ünvanını 2006 da ABD den almıştı. Xi Jinping 2020 birleşmiş milletler genel kurulunda yaptığı konuşmada 2060 yılında karbon salınımını sıfırlayacakları hedefini verdi.
2010 yılında yayınlanan stratejik yeni sanayilerin gelişimini hızlandırma kararıyla güneş ve rüzgar enerji üretimini artırmaya, elektrikli araçların üretimini hızlandırmaya karar vererek bu konuda yeşil dönüşüm konusunda ciddi yatırımlar yapmaya başlamıştı. 2015 yılında Çin in temiz enerji yatırımlar AB nin 2.5 katına ulaşmıştır. Elektrikli taşıt satışında AB yi geçti.
Çin in 13. Beş yıllık planı ile AB yeşil mutabakat döngüsel ekonomi eylem planına göre yatırımlarını hızlandırdığı görülüyor. Kuşak yol girişimi orta koridor dijital döngüsel inovasyon ekonomisi ile İPEK KUŞAK kültürü bunu sağlayacak green mind set i zihinsel yeşil dönüşümü başlatabilir, tetikleyebilir mi sorusunu sorarak zaman yolculuğu yapacağız, şimdi egüncemde.
Çin in Atatürk karma ekonomi modelini nasıl referans aldığını, Giray Fidan ın CUMHURİYET’İN ÇİNLİ MİSAFİRLERİ kitabından alıntılayacağız.
CAİ HESEN- Türk milliyetçi partisine zafer diliyoruz. 1922 XİANG DAO dergisi alıntıdır. “ son yüzyılda; Türkiye ve Çin den başka hiç bir ülke uluslararası olarak bu kadar baskıya maruz kalmış değildir. Bu iki bölge, bir tarafdan uluslararası emperyalistlerin doymak bilmez iştahlarının savaşının merkezi, diğer yandan insanlığın üçte birinin yaşadığı, en acımasızca sömürülen yerler haline gelmiştir. 1914 den önce emperyalistler, Türkiye ye ve Çine benzer kötülükleri getirmişlerdir; askeri baskı, toprakların bölünmesi, tazminatlar için şantaj, finansal manipülasyon, iç çekişmeleri teşvik…..400 milyon kardeşimiz bakın, ezilen Türkler, emperyalist güçlere karşı büyük bir zafer kazandılar. Milliyetçi partileri onları zafere giden yola çıkardı. Onlara gıpta ederken bir yandan onlardan ders almalıyız…. Ezilen Türkiye’nin zaferi çok yaşa.”
SHİ ZHAOJİ TÜRKİYE SEYAHATİ NOTLARI, 5 MAYIS 1929 SHEN BAO GAZETESİ alıntıdır “ ….Çin sorunlarını nasıl aşabilir? Çin, Türkiye ile nasıl kıyaslanabilir? Yakın zamanda kurulan Türkiye ve halkının sorunları ele alma şekilleri, ülkemiz için görkemli bir örnek ve bizim için bir aynadır…..Türkiye dış borçlarını inkar etmemiş ama 1914 den sonra bunları ödememiştir. Borçlar 1928 kadar belirsizliğini korudu ve geçici bir borç geri ödeme anlaşması yaptılar, Çin in yaptığı gibi ekonomik teslimiyet yoluna gitmemiştir. Türkiye nin haklarını yapancı güçlerden geri alması sürecinde Çin in ders alabileceği bir çok önemli nokta bulunmaktadır…. Türkiye nin deneyimlerinin ülkemiz için bir referans noktası olduğuna inanıyorum. Türkiye nin başarılı ilerleyişi sadece hükümetin gayretleriyle olmamıştır, halk da çok önemli bir yardımcı güç olarak hükümetle beraber birlikte çalışarak başarıya ulaşmıştır.
HU HANMİN TÜRKİYE NİN YAKIN DÖNEMİNDEKİ DURUMUNU ANLATIYOR 1928 PEKİN KAMU GÜVENLİĞİ BÜROSU EĞİTİM DERGİSİ alıntıdır. “ Ülkede her şey düzgün ve iyi organize edilmiş. Halk itaatkar ve dışarıdan gelen etkilere karşı tek vücut. Ordu, Türk, yunan savaşından sonra son derce iyi durumda. Türkiye de ki en önemli şey ise birleştirilmiş mali sistemdir. Bütçe reformlarından sonra bütçeyi aşan hiç bir harcama gerçekleştirilemez. Sonuç olarak Türkiye nin bütün kurumları ve politikaları milliyetçiliğe dayanmaktadır. Onların kuomintag ı çok iyi durumdadır….. Kemal’le görüşmek son derece zordur. Türk başkentindeyken Kemal’le görüşmek istedik ama bunu sağlamamız mümkün olmadı. Kemal adına hükümeti yönetenin İsmet Paşa olduğu söylenebilir. Kendisi asker kökenli, cesur ve çalışkan bir adamdır. Ben İsmet paşayla bir araya geldim ve onunla derin bir sohbete daldık…..komite sisteminin avantajlarını ve dezavantajları ile Türk hükümetinin durum hakkında sorduğum soruya dürüstçe şöyle cevap verdi “ komite sisteminin büyük bir başarıya ulaşabileceğine inanmıyorum. Ancak akıllı ve yetenekli bir liderlik altında, başarılı ve etkili olacaktır. Dolaysıyla komite sistemi bundan daha fazlası olmalıdır. Gelecekte siyasi düzenlemelerde komite sisteminin etkinliği çok asgari düzeyde olacaktır.”
GENERAL HE YAOZU TÜRKİYENİN ULUS İNŞASI VE ÜÇ HALK İLKESİ 1936 DIŞ İŞLERİ DERGİSİ SAYI 132 alıntıdır. “ Türkiye ye büyükelçi olrak görevlendirildikten sonra bir çok gazetenin sorularına muhatap oldum. Türkiye nin meselelerini inceleyerek kendi ülkemiz için dersler çıkarmayı ümit ediyorum. En çok sorulan soru, Türkiye ekonomik kalkınmasını çok kısa bir süre önce başladı, nasıl oldu da ekonomi iyileştirildi ve yaşam standartları yükseltildi?
Ekonominin inşası, ulusun özgüveni, ekonominin ve kültürün gelişmesi birbirinden ayrılmaz. Bir ulusun hem ekonomisinin bozuk olması hem kültürünün gelişmesi imkansızdır. Devrimden sonra Türk hükümeti maliyeyi organize etmeye odaklanmıştır. Para birimi stabilize edilmiş, ithalatı kısıtlanmış, ihracat desteklenmiştir. Tohum, gübre, yeni tarım aletleri ve metotları kırsal ekonomiyi geliştirmiş, kooperatifler ve bankalar çiftçilere maddi kaynak sağlamıştır. Böylece hasat 20 milyon pound kadar artmış, çiftçilere %3 faiz ve 15 yıl geri ödemeli krediler sağlanmıştır. Hükümet ayrıca fakir çiftçilere 2 milyon pound değerinde ücretsiz tohum dağıtmıştır. Tarım ürünleri önemli bir ihracat kalemidir. 1923 de izmir iktisat kongresi düzenlenmiştir. Kongreye hükümet, yerel yönetimler, sanayi ve ticaret odaları, okullar ve bankalar katılmıştır. Ve şu ilkeler karara bağlanmıştır…………………….( çinliler izmir iktisat kongre kararlarını uygulamış sanki engüncer parantez notu ) Ülkenin ve halkın sahip çıkmasıyla desteklenen Türk sanayisi aralıksız gelişmeye devam etti, Tekstil, ayakkabı, şeker, yağ, kağıt, tuğla, ve çimento üretimi arttı….. kısacası, Türkler fiziki olarak sağlam, sadık, pratik, düzenli ve itaatkar bir yapıdadır. Bu nedenle iyi liderleri sayesinde siyasi, ekonomik ve ideolojik açılardan her zaman, her yerde sağlam ve rasyoneldir. Bu modern Türk siyasetinin bir özelliğidir. “
Kuşak yol girişimi orta koridor dijital döngüsel inovasyon ekonomisi, kısaca İPEK KUŞAK; zihinsel yeşil dönüşümün kaynakları Türk kültürünün kodlarında gizlidir.
Yeşil dönüşümü başarmak için Türk mühendis ve girişimcileri Alman mühendisleri ve Çinli mühendisleri ipek kuşak kültüründe buluşturabilir. Mi?
Şimdi İPEK KUŞAK zamanı.
Cahit Günaydın
#diep2053 YKÜ
