Toplum değişmesini engelleyemez. İslâm toplumu dahi Hz. Peygamber’in vefatından hemen sonra değişmeye başlamıştı. Gerçekte Hz. Peygamber’in Medine’deki ömrü 10 sene idi.

İslâm toplumun değiştiğinin en önemli göstergesi, Hz. Ebu Zer’dir. Müslüman zengin olmalı mı?

Türkiye’nin 150 yıllık süreci, “toplumsal değişim” kabul edildiğinde “makul” şekilde yorumlanabilir.

Müslüman aydın Batı’nın teknolojisini almayı baştan kabul etmişti. Bu, klasik fıkhın da değişmesini zorlayacaktı.

Misvakla dişini temizleyip, gökdelende ikamet edilebilir mi?

Müslüman camianın en önemli çelişkisi İslâmî yaşantıyı sadece “kılık kıyafet” göstergesi üzerinden ele almasıdır.

Kılık kıyafet bakımından “batıla benzememek” yaklaşımı geliştirip, konut/yerleşim düzeni, şehirleşme gibi konularda Batılılaşmak çelişki değil midir?

Hz. Peygamber sonrası zühd hareketinin başlaması, zenginlik, refah, debdebe içinde yaşayan “Müslüman topluma” bir tepkiydi.

Veysel Karanî, Hasan el-Basrî, Rabiatü’l-Adeviyye, Maruf Kerhî, Süfyan es-Sevrî bu tepkiyi temsil ettiler.

İlginç olan husus şu: Günümüzde yaşamsal kimliklerini “sûfî” yahut “zahid” olarak tanımlayanlar dünyevîliğe itiraz etmiyor.

10 milyonluk otomobile binmek “zühd hayatı” ile çelişmiyor.

Bu, bireysel dini (zühdî) hayatla, teknolojik nimetleri kullanma istencinin düalizmidir.

Müslüman bir insan bu dualizmi (ikicilik) nasıl sürdürebiliyor?

İkicilik (dualizm) hem dünyevileşme istencinin, hem de “biz dünyayı istemiyoruz, insan-ı kâmil olmak istiyoruz” niyetinin Müslüman tasavvurun sahiplenmesini gerektiriyor. İkicilik, gerçekte bilinç yarılmasıdır.

Müslüman camia, yaşadığı bu çelişkiyi içinde bulunduğu topluma anlatamıyor. Kendilerini, kendi yaşantılarını topluma örnek olarak göstermeleri mümkün değil.

1980’li yıllarda “Müslüman aydın, kanaat önderi” olarak temayüz etmiş şahsiyetlerin böyle bir “rol model” misyonu vardı.