Faruk UYSAL

1. İki Meclisli Kongre

Anayasanın birinci maddesi, Birleşik Devletler’in bütün yasama yetkisinin Kongre’ye ait olduğunu ve Kongre’nin Senato ve Temsilciler Meclisi olmak üzere iki meclisten oluştuğunu hüküm altına alır. İki meclisin küçüğü olan Senato, anayasaya göre her eyaletten iki senatörden oluşur. Temsilciler Meclisi üyelerinin sayısı ise, eyaletlerin nüfus ve büyüklüğüne göre belirlenir, bu nedenle anayasada Temsilciler Meclisi’nin sandalye sayısı belirtilmemiştir.[1]

Kongrenin gücü ve kanun yapma yetkileri üzerinde yapılan tartışmalar, Amerikan anayasa tarihinde geniş yer tutar. Temsilciler Meclisi’nin yanı sıra Senato da, yurttaşları ilgilendiren bütün meselelerde çok aktif rol oynayacağını kanıtlamıştır. Hiçbir zaman, Kongre’nin iki kanadından birinin, diğerine göre daha az önemli olduğu söylenemez.
 

2. Kongre Üyelerinin Özellikleri

Anayasa uyarınca Birleşik Devletler senatörlerinin, en az 30 yaşında, en aşağı 9 yıldan beri Amerikan yurttaşı ve ikametlerinin aday olunan eyalette olması gerekir. Temsilciler Meclisi üyelerinin ise, en az 25 yaşında, en aşağı 7 yıldan beri Amerikan yurttaşı ve ikametlerinin aday olunan eyalette olması şartlarını taşımaları gerekir.[2] Ayrıca eyaletler, Senatoya ve Temsilciler Meclisi’ne gönderecekleri vekillerinde daha başka özellikler de arayabilirler.

Her eyaletin iki senatör hakkı vardır. Böylece 3.140 kilometre karelik yüzölçümü ile en küçük eyalet olan Rhode Adası, 1.717.854 kilometre karelik alanı ile en büyük eyalet olan Alaska’yla aynı sayıda senatöre sahiptir.[3] Aynı şekilde, 2008 nüfus sayımına göre 532.668 nüfuslu Wyoming Eyaleti’yle, 36.756.666 nüfuslu California Eyaleti, eşit sayıda senatöre sahiptir.[4]

Anayasa uyarınca, nüfus sayımına göre, her 10 yılda bir Temsilciler Meclisi için sandalye dağılımı yapılır. Başlangıçta 30.000 vatandaşa bir temsilci öngörülmüştür; bu oran doğrultusunda İlk Temsilciler Meclisi 65 sandalyeden oluşmuştur. İlk nüfus sayımında 106’ya yükselen Temsilciler Meclisi sandalye sayısının bugün ulaştığı rakam 435’dir.[5] Halen yedi eyalet (Alaska, Delaware, Montana, Güney Dakota, Kuzey Dakota, Vermont ve Wyoming) sadece birer temsilciye sahiptir. Diğer taraftan nüfus bakımından en kalabalık dört eyaletin her biri 20’den fazla temsilciye sahiptir. Örneğin, California’nın temsilci sayısı 53’tür.[6]

Eyaletler, her bölgeye bir temsilci düşecek şekilde, nüfus bakımından eşit bölgelere ayrılır. Her iki yılda bir bu bölgelerde seçim yapılır. Seçimler sonu çift sayı ile biten yıllarda yapılır. Senatörlük süresi 6, temsilcilik süresi 2 yıldır ve yukarıda da belirttiğimiz gibi her 2 yılda bir Senato’nun üçte biri, Temsilciler Meclisi’nin tamamı yenilenir. Senato’nun üçte ikisi ise daima tecrübeli üyelerden oluşur. Böylelikle kuramsal bakımdan Senato’nun tamamen deneyimsiz üyelerden oluşması önlenmiştir. Bununla beraber gerçekte çoğu senatör ve temsilci birçok defa seçilebilmektedir.

Kongrenin yasama dönemi, Temsilciler Meclisi üyelerinin görev sürelerine paralel olarak iki yıl kabul edilir. Genellikle her yıl Kongre üyeleri yılsonunda tatile girme kararı alır ve 3 Ocakta tekrar yasama görevlerine başlarlar. Fakat Kongre isterse yasama döneminin süresinde, başlangıç ve bitiş tarihlerinde değişiklikler yapabilir. Ayrıca Başkan, gerekli görürse, özel durumları görüşmek üzere Kongre’yi toplantıya çağırabilir.
 

3. Temsilciler Meclisi ve Senatonun Yetkileri

Her iki meclis de, her konuda kanun yapma yetkisine sahiptir. Ancak, gelir kanunlarının tasarıları sadece Temsilciler Meclisi tarafından hazırlanabilir. Böylece devletin hazinesi üzerinde, diğer bir ifadeyle vatandaşlardan toplanacak para konusunda, eyalet temsilinin değil, vatandaş temsilinin geçerli olması amaçlanmıştır. Ancak bütün kanun taslaklarında olduğu gibi, gelirlere ilişkin kanun taslakları da sonuçta her iki meclisin onayına tabidir. Genelde bir meclisin ak dediğine diğer meclis kara demektedir. Bu handikabı aşmak için, uygulamada kanun taslakları, her iki meclisten oluşan komisyonlar tarafından, her iki meclisten geçecek şekilde hazırlanır.

Devletin işleyişini ilgilendiren konularda yetkili yasama kanadı Senato’dur. Senato, başkan tarafından atanan bakanları, yüksek devlet görevlilerini ve federal yargıçları oturum çoğunluğuyla, başkan tarafından imzalanan uluslararası antlaşmaları üçte iki çoğunlukla onaylar. Uygun bulmadığı yürütme faaliyetlerini iptal edebilir.

Kongre’nin sahip olduğu yetkiler, Anayasanın birinci maddesinin sekizinci bölümünde belirtilmiştir.[7] Ayrıca Anayasa, Kongre’nin yargısız infaz yapmaya izin ve yetki veren kanun yapmak, vatandaş başına vergi salmak, eyaletler arası ticarete vergi koymak, herhangi bir kişiye, kuruma, sınıfa veya zümreye asalet vermek gibi bazı işleri yapmasını yasaklamıştır.[8]
 

4. Kongrenin Yönetimi

İstisnai durumlar hariç, Senato Başkanlığı için, Senato’da seçim yapılmaz. Anayasaya göre başkan yardımcısı, aynı zamanda Senato’nun başkanıdır. Başkan yardımcısının olmadığı istisnai durumlarda geçici olarak Senato kendi başkanını seçer. Temsilciler Meclisi ise daima kendi başkanını kendi seçer. Temsilciler Meclisi başkanı aynı zamanda meclis sözcüsüdür. Temsilciler Meclisi başkanı daima mecliste en yüksek temsile sahip siyasi partiden, Senato başkanı ise doğal olarak iktidar partisinden olur.

Anayasada komisyonlara ilişkin herhangi bir hüküm olmamasına rağmen, komisyonların yasama organındaki önemi tartışmasızdır. Yasama döneminin başında Senato ve Temsilciler Meclisi’nde özel çalışma grupları olarak düzenlenen komisyon üyeliklerine seçimler yapılır.

Meclislerde dört çeşit komite (bizdeki ifadesiyle komisyon) vardır:[9]

a) Daimi Komisyonlar (Standing Committees): Özellikle kanun taslakları üzerinde ilk ve teknik çalışmaları yapan çalışma gruplarıdır. 2000 yılında Temsilciler Meclisi’nde 19, Senato’da 17 tane daimi komisyon vardı. Bunlar dışişleri, savunma, bankacılık, tarım, ticaret, çevre ve maliye gibi çok değişik konularda oluşturulmuştur. Kanun taslakları üzerinde teknik çalışmalar yapmak üzere, alt komisyonlar oluşturmak da sıklıkla başvurulan bir yöntemdir. Komisyonlar tüzel olarak eşit ama uygulamada bazıları daha önemli ya da güçlü olabilmektedir. Örneğin savaş dönemlerinde Dış İlişkiler Komisyonu çok etkili olmuştur.

b) Konferans Komisyonu (Conference Committee): Senato ile Temsilciler Meclisi arasındaki görüş ayrılıklarını çözmek için genellikle birkaç günlüğüne kurulan geçici komisyonlardır.  Sorun çözücü oldukları için önemlidir.

c) Özel Komisyonlar (Select/Special Committees): Belirli konularda araştırma yapmak üzere kurulan ve iki yılda bir yenilenen geçici komisyonlardır.

d) Ortak Komisyon (Joint Committee): Senato ile Temsilciler Meclisi’nden eşit sayıda üyeyle kurulur. Kongre’nin yönetim işlerinden sorumludur.
 

5. Kanun Yapma Süreci

Kongrenin önemli özelliklerinden biri, kanun yapmada komisyonlara verilen roldür. Her kanun taslağı önce meclislerin ilgili komisyonlarında görüşülür. Komisyonlar taslakları değiştirebilir, reddedebilir veya olduğu gibi kabul edebilir. Bir kanun taslağının komisyonlardan geçmeksizin genel kurula gelmesi imkânsız gibidir. Genel kurullarda bir taslağın onaylanması için Temsilciler Meclisi’nde 218, Senato’da oturum iştirak sayısının yarısının bir fazlası olumlu oy alması gerekir. Pratikte iktidar ve muhalefet oylarının Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde olduğu gibi blok halinde çalıştığı görülür.

Her mecliste çoğunluğa sahip parti, meclis komisyonlarının kontrolünü elinde bulundurur. Komisyon başkanları ya doğrudan meclisler, ya da komisyon üyeleri tarafından seçilir. Azınlık partileri meclislerdeki ağırlıklarına göre komisyonlarda temsil edilir.

Kanun taslakları değişik metotlarla üretilir. Bazen ilgili komisyonlar, bazen de değişik parlamenter veya temsilcilerden oluşan özel çalışma grupları tarafından hazırlanır. Başkan veya bakanın kabinesi tarafından verilebilir. Kongre dışında vatandaşlar veya değişik organizasyonlar da kanun taslağı hazırlayıp senatör veya temsilcilere verebilirler. Bir senatör veya temsilci kendisi kanun taslağı hazırlayabilir. Eğer bir senatörün veya temsilcinin kişisel olarak hazırladığı kanun taslağı yasalaşırsa, bu kanun çoğu kez o senatör veya temsilcinin ismiyle anılır.

Bir komisyon bir kanun taslağı üzerinde çalışmalarını tamamladığı zaman, bu taslak meclislerde tartışmaya açılır. Senatoda tartışma süresi sınırsızdır. Fakat Temsilciler Meclisi’nde üye sayısı fazla olduğu için, genellikle tartışma sürelerine limit konur. Tartışmalardan sonra oylamaya sunulan taslağa verilen ret oyları fazla veya eşit çıkarsa taslak yeniden incelenmek üzere ilgili komisyona geri gönderilir. Bir mecliste kabul edilen taslak diğer meclise gönderilir. Eğer ikinci mecliste taslakta değişiklik yapılırsa, iki meclis birlikte toplanarak, yalnızca değişiklikler üzerinde görüşme yapar.

İki meclis tarafından da kabul edilen kanun taslakları başkana sevk edilir. Anayasa uyarınca, bir taslağın kanunlaşabilmesi için başkanın imzası gerekir. Başkan taslağı ya onaylar ya da veto eder. Eğer taslak başkan tarafından veto edilirse, o taslağın aynen kanunlaşabilmesi için her iki meclis tarafından tekrar ama bu defa üçte iki çoğunlukla kabul edilmesi gerekir. Aksi takdirde başkan tarafından veto edilen kanun taslakları, veto gerekçeleri doğrultusunda değiştirilerek başkana tekrar gönderilir. Ayrıca başkan bir taslağı hem onaylamayı, hem de veto etmeyi reddedebilir. Bu durumda pazar günleri hariç, 10 gün başkanlık ofisinde bekleyen kanun taslakları, başkanın imzası aranmaksızın otomatikman kanunlaşır.
 

6. Kongrenin Soruşturma Yetkisi

Kongrenin yasama dışında en önemli görevi, inceleme ve soruşturma yapmaktır. Bu yetki meclislerdeki komisyonlar tarafından veya her iki meclis üyelerinden oluşan özel komisyonlar tarafından ya da meclislerin genel kurulları tarafından kullanılır. İnceleme ve soruşturma faaliyetleri, yapılmasına ihtiyaç duyulan yasalar hakkında bilgi toplamak, mevcut yasaların etkinliğini ölçmek, Kongre memurlarının ve diğer erklerin memurlarının çalışma performanslarını soruşturmak ve gerekli görülen durumları yargıya intikal ettirmek gibi çok değişik amaçlarla yapılır. Soruşturma komisyonları sıklıkla uzman ve bilirkişi görüşüne başvurur ve tanık dinler.

Soruşturmalar önemli sonuçlar doğurur. Soruşturma komisyonları çoğu kez medyaya açık çalışırlar. Federal Devlet görevlilerinin suçlanmaları halinde, Temsilciler Meclisi savcı, Senato ise yargıç gibi çalışır. Yani görevliler hakkında bir yargılamaya yol açacak suçlamaları yapmak yalnız Temsilciler Meclisi’nin, suçlama olayını yargılamak, suçlu ya da suçsuzluğuna karar vermek Senato’nun yetkisindedir. Suçlu bulunma durumunda federal görevli kamu görevinden alınır.
 

7. Özet ya da Sonuç 

Kaynakça:

Amerika Birleşik Devletleri Temsilciler Meclisi. (2016, 6 29). Vikipedi:https://tr.wikipedia.org/wiki/Amerika_Birle%C5%9Fik_Devletleri_Temsilcil… adresinden alındı

Amerika Birleşik Devletleri’nin eyaletleri. (2016, Haziran 29). Vikipedi:https://tr.wikipedia.org/wiki/Amerika_Birle%C5%9Fik_Devletleri%27nin_eya… adresinden alındı

Dürbin, E. (2012). Amerike Birleşik Devletleri’nin Siyasi Sistemi. Akademik Perspektif:http://akademikperspektif.com/2012/04/07/amerike-birlesik-devletlerinin-… adresinden alındı

Nüfuslarına göre Amerika Birleşik Devletleri eyaletleri. (2016, Haziran 27). Vikipedi:https://tr.wikipedia.org/wiki/N%C3%BCfuslar%C4%B1na_g%C3%B6re_Amerika_Bi…adresinden alındı

Örmeci, D. (2013, Mart 10). Siyasal Sistemler: Amerika Birleşik Devletleri. Uluslararası Politika Akademisi: http://politikaakademisi.org/2013/03/10/siyasal-sistemler-amerika-birles…adresinden alındı

Peltason, J. W. (2004). Amerika Hakkında Amerika Birleşik Devletleri Anayasası Açıklamalı. ABD Ankara Büyükelçiliği Sitesi: http://turkish.turkey.usembassy.gov/media/pdf/abd-anayasasi.pdf adresinden alındı

Schroeder, R. C. (tarih yok). An Outline Of American Government. United States Information Agency.

________________________________________

[1] (Peltason, 2016, s. 23)

[2] (Örmeci, 2016)

[3] (Amerika Birleşik Devletleri’nin eyaletleri, 2016)

[4] (Nüfuslarına göre Amerika Birleşik Devletleri eyaletleri, 2016)

[5] (Schroeder, s. 53)

[6] (Amerika Birleşik Devletleri Temsilciler Meclisi, 2016)

[7] (Peltason, 2016, s. 26)

[8] (Peltason, 2016, s. 27)

[9] (Örmeci, 2016)

[10] (Dürbin, 2016)

[11] (Dürbin, 2016)