Metehan KAYGI
Yazıya bu başlığın verilmesinin nedeni Hekim Bereket’in Anadolu’da Türkçe yazılmış ilk tıp kitabı olan Tuhfe-i Mubarizi’nin müellifi olması ve aynı zamanda önemli birçok çalışmaya da imzasını atmasıdır.
Eserlere değinmeden önce Hekim Bereket hakkında biraz malumat vermek yerinde olacaktır. Hekim Bereket’in hayatı hakkında fazla bilgiye sahip olunmamakla birlikte Şehabettin Tekir-dağ’a göre Harezmli bir Türk tıp bilginidir. Mahmut Mesut Koman’a göre de Aydınoğlu Mehmet Bey döneminde yaşamış bir Türk-İslam tıp adamıdır.
Dönemin şartlarına gelecek olursak;
1308’de Anadolu Selçuklu Devleti’nin yıkılışının ardından Anadolu coğrafyasında beylikler ha-kimiyeti başladı. Bu dönemde Selçuklu zamanındaki dil tutumuna karşı çıkılarak Türkçe’ye dönüş çalışmaları hız kazandı. Milliyetçilik akımının etkisi,Türkmen Beylerinin Türkçe’den başka dil bilmemesi,ayrıca Anadolu insanının Arapça ve Farsça’ya itibar etmemesi nedenleri ile kısa zamanda Türkçe ile yazılan eser sayısı çoğaldı. Hekim Bereket yetiştiği bu dönem içe-sinde öz kimliğimiz,ses bayrağımız güzel Türkçe ile medeniyet tasavvurumuza önemli katkı-larda bulundu. Şimdi bu katkılara değinelim:
1. Tuhfe-i Mubarizi
Tuhfe-i Mubarizi Anadolu’da Türkçe yazılmış olan ilk tıp kitabıdır. Bu eser İbni Sina’nın Kanun eseri esas alınarak yazılmış ve ilk baskısı Arapça olarak Lübabu-n Nühab adıyla ba-sılmıştır. Eser daha sonra yazar tarafından Türkçe ve ardından Farsça’ya tercüme edilmiştir. Hekim Bereket bu eserini Hudevendigar Melikul Umera Mubariz-i Din’e atfetmiştir. Ancak bu ünvanın kime ait olduğu tespit edilememiştir. Tuhfe-i Mübarizi’nin günümüzde iki nüshası mevcuttur. Nüshalardan bir tanesi Konya İzzet Koyunoğlu Kütüphanesi’nde diğeri ise Paris Bibliotheque Müzesi’nde bulunmaktadır. Her iki nüsha da 60 varaktır.
2. Hulasatu-t Tıbb
Eserin tam yazılış tarihi bilinmemekte, XIII.yüzyılın sonu ile XIV. yüzyılın başı olduğu tahmin edilmektedir. Bu eserin de biri Konya’da diğeri Paris’te olmak üzere iki nüshası mevcuttur. Eser şematik olarak hazırlanmıştır. Her sayfada dört şema,her şemada dört satır bulunmaktadır. Birinci satırda hastalığın sebep ve belirtileri; ikinci, üçüncü, dördüncü satırlarda ise hastalığın tedavi şekilleri anlatılmaktadır.
3. Tabiatname
XIV.yüzyılda Farsça’dan Türkçe’ye çevrilmiş olan uygulamalı tıp kitabıdır. Yazar bu eserinde herbir yiyeceği ayrı bir başlık olarak incelemiş,yarar ve zararlarını anlattıktan sonra ilgili hastalığın nasıl tedavi edileceğini açıklamıştır.
Yazının sonuna şu notu düşmek istiyorum:
Hekim Bereket bize yüzyıllar öncesinden en büyük hazinemizin bizi biz yapan unsurlar olduğunu haykırıyor. Dilimize, kültürümüze, Türklüğümüze sımsıkı yapışıp geleceğe eserler bırakmamızı istiyor. En büyük zenginliğimiz mensubu olmaktan şeref duyduğumuz Türk milleti ve Türklük şuurudur.
