“Minyatür”, bâzı çevrelerce hafife alınıp “resim” san’atının ham madde hâli diye gösterilse de, künhüne erenler için vaziyet, hiç öyle görünmüyor.

Bir kere, resme bakan gözlerin ilk takıldığı yer, ufuk genişliğidir ve minyatürün ufku, alabildiğince açıktır. Üçüncü veyâ dördüncü boyut, ne derecede derinlik sağlar bilinmez, ama boyut eksikliği, ufuk vüs’atinin okyanus misline çıktığı yerde, aslâ belli olmuyor.

İkinci olarak, minyatür tarzında çizilen insan figürlerinin ayırt edici hatlarının bulunmayışı, yâni, birbirine çok benzeyen yüzlerin, yan yana, alt alta, üst üste istif edilişi, portre kaabiliyetsizliği falan değildir. Neresinden bakılırsa bakılsın, bu yüzlerin işâret ettiği beşeriyet, eşitlik makâmında türküler, şarkılar söylemektedir.

Üçüncü ve belki en mühim minyatür vasfı, mahremiyete uzatılan hürmet duruşudur. İnsanın şahsında bütün mevcûdâta, vâroluş hikmeti çerçevesinde bakan minyatür; kimsenin, hattâ hayvan ve bitki familyalarının husûsî, şahsî, yâni zâta mahsûs hâllerine, izin alarak dahî girmiyor.

Asrî, modern, ultra modern, postmodern gibi sıfatlarla minyatüre hücûm edenlerin fırça ve kalemlerinden dökülen “nü” çehreler, hangi iz’âna, hangi irfâna omuz verebilir?

Gâliba, minyatürün başına üşüşen kasıtlı şövalyelerin; Türk târîhi ve Türk milleti ile görmek istedikleri bir hesap var. Bunu anlamamak için ya çok bön olmak veyâhut aklını, dimâğını kirâya vermek lâzım.

Kılçıklı balık, yiyenin boğazında alârma ve – ihtimâl – hasâra yol açar. Acemî olarak sofraya oturanı, en azından balık manşetli sürprizler bekliyor.

Dünyâ’yı hâkimiyeti altında tutan güç kaynakları içinde, “devlet” vasıflılar geri plâna çekilerek, yerlerini -moda deyişle- “lobi”lere bıraktılar. Kabûl etmesi zor da olsa; en cüsseli siyâsî teşekküller bile, bu lobi sultasına boyun eğmek durumunda kaldı.

Tâbir yerinde ise, insanlık, bugün lobiler mücâdelesinin âkıbetine “kader” demeye başladı. Gözler önünde kurulmuş bir “kurtlar sofrası”, kimine iştâh tâzeletiyor, kiminin dişleri arasına “kılçık” takıyor.

Bahsedilen sofrada, lâyıkıyla temsîl edilen bize âit bir sandalye var mı? Ne gezer? Çok nâdir ânlarda, o da tamâmen göstermelik olarak, eğreti biçimde iliştiğimiz oluyor, ama hepsi bu kadar. Daha fazlasına hiçbir zaman müsâade edilmedi.

Zaman zaman, “kriz” başlığı ile ortalığı yangın yerine çevirip vâveylâyı basanlar, sofranın asıl müdâvimleri. Kulaklarımızı tırmalayan çığlıkların tamâmına yakını sahte ve yapmacık. Para ibreleri yukarı çıkarken de, aşağı inerken de hep onlar kazanıyor. Ne var ki, her seferinde seyirci mevkiindeki günâhsızlar, sofra gerisindeki mutfakta kıyma makinasından geçiriliyor.

Sonu, önceden tesbît edilmiş senaryo, en muhkem devlet yapılarını tuşa getirirken, sofra etrâfındakilere en ufak bir sıyrık bile atamıyor. Bunu fark etmeyi, öyle derin ihtisasla falan mümkün zannediyorsanız, daha çok beklersiniz. Mes’ele, takdîm edildiği gibi “ekonomik” değil, tam mânasıyla dinî, siyâsî plâtforma oturtulmuş…

“Bitme hâli”, bunu bekleyenin hâlet-i rûhîyesine göre iyi veyâ kötüdür. Öyle bitiş manzaraları vardır ki, davul-zurna çaldırır. Yine öyle nihâyet tabloları seyredilir ki; gözde de, elde de tâkat bırakmaz.

Memleketimizde temâşâ edilen “son” damgalı sahneler, maalesef hüzün üstüne hüzün veriyor. “Bu da mı bitti?…” nidâları arasında, dâimî bir cenâze kaldırma refleksi içindeyiz.

Hani, semt pazarlarındaki çığırtkan satıcının, müşteri ayartmak için söylediği: “Batan geminin malları bunlar!” nârâsı var ya; koskoca Türk milletinin alâmet-i fârikası bilinen cümle iyi hâlleri, birer birer defin sırasına kondu. Ha bire tâbut taşıyoruz.

İyi de, bu “sal nakli” duruşu, Hangi vakte dek sürecek? Her idrâk malzemesi gibi, bir gün bu “naaş lâzimesi” hâl de bitiş düdüğünü çalacak.

Ne kadar farkındayız, bilinmez, ama anlı-şanlı Türk kültürü, bütün yekûnu ile karanlık dehlizlere tıkılıyor. Sözü edilen kültür, Hz. Âdem’den bugüne uzanan insanlık sermâyesinin en hatırı sayılır portföyüdür. Onun yokluğu, Cihânşümûl krizleri dâvet edecek büyüklükte bir kayıptır.

Milletlerin, bir-iki kalem hareketiyle kolay kolay yok edilemeyeceğine, başta târîh şâhittir. Lâkin, yine aynı târîhin koridorları, vazîfesini tamamlamış milletlerin lâhidleriyle doludur.

“Bir vakitler…” diye başlayan tahassür tiradları îcâd etmek yerine; elimizdeki, avucumuzdaki mâdenin kıymetini bilme, anlama cehdi vermeliyiz. Yoksa türbedârlığımıza soyunan yığınla gönüllü, alesta bekliyor…