Prof.Dr. İlber ORTAYLI
EDREMİT Körfezi, zeytinlikler yönünden Akhisar’a kadar zengin bir bölgeydi. Önce bu körfezin etrafındaki bilinçsiz yapılanma ve yerleşme bu bölgenin belini büktü. Ta Ayvalık’a kadar giden ülkemizin en lezzetli ve nitelikçe en zengin zeytinlerinin yarıya yakını hiçbir işe yaramayan bir beton medeniyetine kurban gitti.
İŞLETMELER KAPATILDI
Edremit büyüyor ama gerçek zenginliğini işleyerek, bunlar dolayısıyla zenginleşerek büyümüyor. Avrupa’dan gelen yazlıkçı Türklerin ve orta sınıfa hitap eden yapılanma isteklerinin er veya geç elde kalacak bina yapımlarıyla Edremit şişiyor; vilayet bile olması söz konusu. Buralarda Altınoluk civarında Antandros gibi önemli kazı yerleri de var. Yapılacak olanlar var. Yapılması gerekenler var. Balıkesir bölgesi Vakıf zeytinlikleri ve Vakıflar Genel Müdürlüğü bünyesindeki Edremit vakıflarında çalışanlar ve halk feryat ediyor. Bir haftaya yakın bir süredir işletme binaları kapatıldı, çalışanlar başka yere sevk ediliyor.
Buradaki işletme ve fabrikalar birkaç güne öncesine kadar çalışıyordu. Şimdi kapatıldı. Akhisar’ın insanları “Biz İspanya olacağız” diye gayretle uğraşırken Edremit’te vakıfların tepesindeki idare zeytin işleme fabrikasını kapatıyor. Bölge sakinlerinin de fazla umurunda değil. Zira yakında vilayet olması düşünülen Edremit’in ve civarındaki yerleşmelerin ahalisi burada devamlı oturanlar değil. Dolayısıyla bölge de onların fazla umurunda değil.
Bu bölgede Ayvalık Vakıf Zeytinlikler İşletme Müdürlüğü’ne bağlı arazi 14 bin dönüm. Romalılardan beri buralarda bir dönüme ortalama 10 ağaç dikiliyor. Bu verimli bir ziraat yöntemidir. Dolayısıyla 165 bin kayıtlı ağaç var. Bunların istikbali karanlık. Zeytincilik faaliyeti böyle durdurulduğuna ve vakıfların elinden alındığına göre ne yapılacağı belli. Çok yakında kimlerin burayı niye aldığı, kapattığı anlaşılır. İkinci sınıf inşaat müteahhidinin ve bilinçsiz tüketicilerin Türkiye zeytinliklerini harap etmesine müsaade etmemek lazım. Çünkü zeytin yakın geleceğin en önemli beslenme aracı ve Türkiye bir zeytin ülkesi olmasına rağmen halkı zeytinyağına ulaşamayacak.
DURUM VAHİMDİR
Buna karşı Vakıflar İdaresi’nce yapılan açıklama ikna edici ve tatminkâr değildir, daha ciddi izahat gerekir. Durum vahimdir. Vakıf arazisini elden çıkarmak ne ananeye (Latince: Mores) ne dinî kurallara ne de millî servet anlayışına uygundur. Eğer devletin elindeki vakıflar bu arazileri ellerinde tutamıyorsa, vatandaşlara bina yapılmamak şartıyla satışa çıkarılabilir. O zaman yapılacak şey şu olur; yurttaşların zeytinlik alıp bakması ve vatan topraklarına sahip çıkması…
