Bugün yeterince ve bütünlüklü olarak ele alınmamış Halvetî-Şabânî külliyatına önemli eserler kazandıran müelliflerden biri de Bolulu İbrahim Şevkî Efendi’dir. Kendisi 1833 yılında Bolu’da doğmuştur. Babası Bolulu Mehmed Efendi’dir. Kastamonu’da asitanede şeyh olarak vazife yapan Bolulu Şevkî 1897 senesinde 63 yaşındayken burada vefat etmiştir. Mezarı Kastamonu’da Şeyh Şaban-ı Veli Dergâhı türbesi içindedir.
İbrahim Şevki Efendi, Bolu’da medrese tahsili görmüştür. Halvetî-Şabânî azizlerinden Halil Rahmî Efendi’ye ve daha sonra İbrahim Hilmî Efendi’ye intisap eden İbrahim Şevki Efendi, bir süre Mudurnu’da irşat faaliyetlerinde bulunmuştur. Daha sonra Bolu’nun Soku Köyü’ne yerleşmiş ve burada bir zaviyede insan terbiyesiyle meşgul olmuştur. 1899 senesinde Kastamonu Şeyh Şabân-ı Veli Dergâhı şeyhi Mehmed Said Efendi vefat edince vekâleten onun yerine atanmıştır. Ayrıca Mehmed Said Efendi’nin oğlu Mehmed Ataullah Efendi’nin eğitimiyle meşgul olmuştur.
Kenzü’l-Mahfî adında bir tefsirinin yanı sıra 230 şiirden müteşekkil bir de divanı vardır. Divanı üzerine bir yüksek lisans tezi hazırlanmıştır.[1] Abdülkerim Abdulkadiroğlu, divanını yayına hazırladığını ifade etmişse de yayınlamaya ömrü vefa etmemiştir.
Şevkî Efendi’nin şiirleri dinî ve tasavvufî bir eda ile yazılmıştır. İbrahim Şevkî Efendi’nin bazı ilahileri Şabânî erkânını sürdüren mürşitlerce besteli olarak okunmuştur. Onun Pîr-i Sânî Mustafa Çerkeşî hakkında yazdığı bir şiir şöyledir:
Sahn-ı lâhût-ı fenâyı seyrân edendir Çerkeşî
Genc-i iklîm-i bekâyı cevlân edendir Çerkeşî
Ol sarây-ı lî-maallâha basıp bir kez kadem
Bu şuhûdla katresin ummân edendir Çerkeşî
Refref-i aşk ile kavseynden güzer eylediği
Cebrâil-i fikrini tâlân edendir Çerkeşî
Sırr-ı Ev-ednâ’da nefsin mahv u ifnâ eyleyip
Bahr-i vahdetde vücûdun pinhân edendir Çerkeşî
Per urup gaybu’l-guyûba özge hâlât hesb edip
Manzar-ı ‘meni’rtazâ’sın mennân edendir Çerkeşî
Varıp iklîm-i ‘amâya nişânın bî-nişân etdi
‘Amâ-ender-‘amâsın bî-şân edendir Çerkeşî
Gelip ol kenz-i ahfâdan muîd ismine râkiben
Taayyün gâh lâ taayyün her ân edendir Çerkeşî
Zuhûr-ı nûr-ı kevneyne bu halkı Hakk’a çekmekdir
Bu davete vücûdun bürhân edendir Çerkeşî
Kutb-ı âlem gavz-i a‘zâm Şeyh Mustafa şöhreti
Şâh olup mülk-i ‘ademde dîvân edendir Çerkeşî
Teeddüb eyle ey Şevkî huzûr-ı Hazret-i Pîr’de
Hatânın afvını şâyed ihsân edendir Çerkeşî[2]
İbrahim Şevki Efendi’nin eşi Behiye Hanım’dır. Üçü erkek ikisi kız olmak üzere beş çocukları dünyaya gelmiştir. Behiye Hanım da “Derdi Goyuk” mahlasıyla şiirler yazmıştır. İbrahim Şevkî Efendi’nin divanında eşine hitaben yazdığı bir de şiir vardır.[3]
Divanında seçtiğimiz bir diğer şiiri şöyledir:
Seherde âh ider Hakk’ın âşıkları
Vakt-i seher oldı, uyan gözlerim
Seherde zâr ider, aşkın sâdıkı
Vakt-i seher oldı, uyan gözlerim
Seher vakti eyle derdine tımâr
Seher vakti kalbin şem’ası yanar
Seher vakti âşık mâşukın arar
Vakt-i seher oldı, uyan gözlerim
Seher vakti olur âşıka hâldaş
Seher vakti uyuma ey mü’min kardaş
Seher vakti olur âşıka yoldaş
Vakt-i seher oldı, uyan gözlerim
Seherde gizlidir Hakk’ın esrârı
Seherde sürilür Hakk’ın ezkârı
Seherde açılur Hakk’ın envârı
Vakt-i seher oldı, uyan gözlerim
Seherde münevver olur her eşyâ
Tevhîd ider Hakk’ı tâ baştanbaşa
Seherde olunur her şey temâşâ
Vakt-i seher oldı, uyan gözlerim
Seherde tecellî olındı Mûsâ
Kudretten verildi eline âsâ
Seherde semâya gitdi hem Îsâ
Vakt-i seher oldı, uyan gözlerim
Seherde viregör zikrine Şevkî
Seherde arayan bulur Hakk’ı
Seherde virülür âşıkın aşkı
Vakt-i seher oldı, uyan gözlerim[4]
Halvetî-Şabânî erkânına mensup mutasavvıfların en dikkat çeken eserlerinden biri de Şeyh Şabân-ı Velî hakkında yazdıkları şiirlerdir. Bu konuda toplanacak şiirlerin bir antoloji teşkil edeceğini belirtelim. Bolulu İbrahim Şevkî Efendi de divanında Şeyh Şabân-ı Veli için on bir kaside, sekiz adet methiye ve bir de mersiyeye yer vermiştir.[5] Bu sayı yüksek bir yekûnu da ifade etmektedir. Ayrıca Bolulu İbrahim Şevkî Efendi’nin piri Şeyh Şabân-ı Velî’ye duyduğu derin sevgiyi göstermektedir. Bu sebeple burada Şevkî Efendi’nin bu türden şiirlerinden birine yer vermek istiyoruz:
Ey muhibb-i bâ-safâ
Gel Şa’ban-ı Velî’ye
Ey mahbûb-ı asfiyâ
Gel Şa’bân-ı Velî’ye
Cümle halkın mir’âtı
Çok durur kemâlâtı
Hep vücûdun halâtı
Gel Şa’bân-ı Velî’ye
Her kim intisâb eder
Hak râha doğru gider
Hakîkati seyr eder
Gel Şa’bân-ı Velî’ye
Tarîkat esrârını
Hakîkat etvârını
Al cevherin dadını
Gel Şa’bân-ı Velî’ye
Bu görünen Hak yüzü
Uyar sırrında özü
Dinler isen bu sözü
Gel Şa’ban-ı Velî’ye
Gâfil olma çek âhı
Bulagör dilde mâhı
Cümle sultânlar şâhı
Gel Şa’bân-ı Velî’ye
Gel ey kemter Şevkîyâ
Olma huzûrdan cûdâ
İster isen reh-nümâ
Gel Şa’bân-ı Velî’ye
Bolulu İbrahim Şevkî Efendi’nin Şeyh Şabân-ı Velî için yazdığı bir başka şiiri ise şöyledir:
“Limaallah” sırrının sultânı Şa’bân-ı Velî
Semme vech” in gevher-i bürhânı Şa’bân-ı Velî
Lâmekân-ı bî-nişânın rahının hem rehberi
Bahr-ı lâhuta beka ummanı Şa’bân-ı Velî
Levhâ-i dil mücellâ nûr-ı irşadı bugün
Mekteb-i kenz-i maarif irfanı Şa’bân-ı Velî
Âlem-i kudsî hakikât rahının seyrângehi
Arş u ferş u kürsinin seyrânı Şa’bân-ı Velî
Menbâ-ı nûr-ı hüviyyet mahzen-i esrâr-ı Hû
Merci’-i erbâb-ı aşkın hânı Şa’bân-ı Velî
Meşhed-i nûr-ı velayet mehdi-i Hakk’dır bi’l yakîn
Bahr-ı imkân-ı vücûdun devrânı Şa’bân-ı Velî
Şevkıyâ vahdet-nişîn zâhir-i kesrete
Evliyâ-i kümmelin insânı Şa’bân-ı Velî
Dipnotlar
[1] Bkz.: Esma Tezcan, Şevki İbrahim Efendi Divanı İnceleme Transkripsiyonlu Metin, Kütahya Dumlupınar Ü, Sosyal Bilimler Entitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Kütahya 2007, 317 sayfa.
[2] Mustafa Tatcı, Hazrert-i Pîr Şabân-ı Velî Kitabı, Hazret-i Pîr Şabân-ı Velî’nin Hayatı-Silsilesi-Erkânı-Menâkıbnâme-Türbenâme-Silsilenâme-i Halvetiyye ve Evrâd-ı Settâr, H Yayınları, II. Baskı, İstanbul 2018, s. 116-117.
[3] İbrahim Şevkî Efendi’nin hayatı için şu kaynaklardan istifade edilmiştir: Nail Tan, “Şeyh Şa’bân-ı Velî’nin Takipçilerinden Şair Şeyh İbrahim Şevki Efendi ve Bir Cönkteki 16 Şiiri”, I. Uluslararası Şeyh Şa’bân-ı Velî Sempozyumu -Şeyh Şa‘bân-ı Velî’yi Anma ve Anlama- 2. Cilt, Kastamonu 2012, s. 275 vd.
[4] Nail Tan, “Şeyh Şa’bân-ı Velî’nin Takipçilerinden Şair Şeyh İbrahim Şevki Efendi ve Bir Cönkteki 16 Şiiri”, I. Uluslararası Şeyh Şa’bân-ı Velî Sempozyumu -Şeyh Şa‘bân-ı Velî’yi Anma ve Anlama- 2. Cilt, Kastamonu 2012, s. 284.
[5] Nazlı Rânâ Gürel, Ben Gidiyorum Bolu’ya Şairlerin Gözüyle Bolu, Abant İzzet Baysal Üniversitesi Bolu Halk Kültürünü Araştırma Ve Uygulama Merkezi Yayınları, Bolu 2015, s. 31.
