Dünyamızı etkisi altına alan Covid-19 kaynaklı pandemi bütün insanlarda olduğu gibi gebelik, doğum ve doğum sonrası süreçlerine dahil olan insanların da endişe ve stres yaşamasına sebep olmaktadır. Bu endişe ve stresin en güçlü kaynağı ise sürecin belirsizliğinden kaynaklanan bilgi yetersizlikleri ve yeterli kanıta dayalı çalışmaların bulunmamasındandır.
Gebelerin, gebelik öncesi döneme göre hastalıklara daha duyarlı olmaları sebebiyle, mortalite ve morbiditenin fazla olması bu enfeksiyonun gebelik süreci ve sonrasındaki klinik önemini arttırmaktadır. Şüpheli ya da enfekte gebelerin yönetiminin bu hususta multidisipliner bir ekip tarafından yapılması fikri öne çıkmaktadır.
Yaşanan pandemi sürecine dair bazı sağlık örgütleri, anne ve yenidoğan sağlığını korumaya yönelik önlemler hakkında bireyleri bilgilendirici faaliyetlerde bulunmaktadır. Bu önlemleri ve bulguları şu şekilde sıralamak mümkündür:
*Gebelik sürecinde ve sonrasında annelerin en az diğer yetişkinler kadar etkili önlemler alması gerekmektedir. Bunlar; kişisel hijyenin sağlanması, fiziksel mesafenin korunması, öksürürken ve hapşırırken mendil veya dirsek içinin kullanılması, maske takılması gibi benzer önlemleri içerir.
*Bazı insanların dışkı örneklerinde virüs bulgularının saptandığı tespit edilmiş ve bu nedenle, yenidoğana olası bulaşı azaltmak için Covid-19 pozitif test sonucu veya şüphesi olan gebelerin bu süreçte suda doğum yapması tercih edilmemektedir.
*Covid-19 virüsü sebebiyle doğumun sezaryen, epidural veya spinal blok gibi türlerde yapılmasının daha güvenilir olduğuna dair ise şu ana kadar etkin bir kanıt bulunmamaktadır. Doğumun, kadının ve fetüsün klinik ihtiyaçlarına uygun yönde yapılmasıyla ilgili kararlar kadın doğum uzmanlarının, ebelerin ve gerekirse diğer alan uzmanlarının takipleri ile şekillendirilmektedir.
*Doğum sürecinde gelişen riskli durumlarda acil obstetrik yönetim protokolleri uygulanmaktadır. Vajinal doğum anında sekresyonların Covid-19 yönünden yenidoğana risk oluşturduğuna dair bir kanıt bulunmamaktadır.
*Annelerin psikolojisi, pandemi sürecinde de standart olarak ebeler tarafından vajinal doğuma yönelik desteklenmektedir. Sağlık Bakanlığı’nın projesi dahilinde Gebe Okullarında doğum öncesi, doğum ve doğum sonrası dönemler hakkında halihazırda bilgi edinen gebelerin, pandemi döneminde de uzman ebeler tarafından rutin olarak bilinçlendirilmesi, sürece özel anksiyetik bozukluklar yaşamalarının önüne geçmek açısından önemlidir.
*Doğum sonrası dönemde yenidoğan bakımı ve emzirme konusunda da önlemler aynı düzeyde devam ettirilmelidir. Emzirme eğitiminde anne ve babaların süreçteki endişelerine yönelik bilgilendirmeler yapılmalıdır.
*Covid-19’un anne sütünden bebeğe geçtiğine dair bir bulguya rastlanmamıştır. Bu nedenle yenidoğanın anne sütünden ayrılmasını gerektiren bir durum şu aşamada bulunmamaktadır. Bebeğin ilk aşısı olarak görülen, pasif doğal bağışıklık sağlayan ve bebeğin çeşitli enfeksiyonlardan korunması için etkili bir yeri olan anne sütünden bebeğin yararlanması konusunda ebeveynler desteklenmelidir.
*Covid-19 yönünden pozitif ve şüpheli olarak değerlendirilen anneler, anne sütü sağılmasına teşvik edilmektedir. Sağılan anne sütü, bebeğe hemen verilmezse daha sonra kullanılmak üzere etiketlenebilir ve saklanabilir. Sağılan anne sütünün oda sıcaklığında 4 saate kadar saklanması, 4 gün boyunca buzdolabında (kapı rafında değil) ve 6-12 ay boyunca dondurucuda muhafaza edilmesi tavsiye edilmektedir.
*Bilgi düzeyi arttırılan ebeveynler böylece Covid-19 faktörüne yönelik gebelik döneminde, riskin en az olduğu durumlarda spontan vajinal doğum yapmaya ve yenidoğanın anne sütü ile beslenmesine yönelik kaygı ve stresten uzaklaştırılabilir.
*Ebe, Eğitim Hemşiresi, Enfeksiyon Kontrol Hemşiresi
Yararlanılan Kaynaklar
-Uluslararası Ebeler Konfederasyonu Web Sitesi: https://www.internationalmidwives.org/
-Maternal Fetal Tıp ve Perinotoloji Derneği Web Sitesi: http://www.tmftp.org/tr/
-Türk Ebeler Derneği Web Sitesi: https://www.turkebelerdernegi.org/
-Dünya Sağlık Örgütü Web Sitesi: https://www.who.int/docs/default-source/maternal-health/faqs-breastfeeding-and-covid-19.pdf?sfvrsn=d839e6c0_1
-Hastalık Kontrol ve Önlemler Merkezi Web Sitesi: https://www.cdc.gov/
-COVID-19 (SARS-CoV-2 Enfeksiyonu) Rehberi Bilim Kurulu Çalışması: https://covid19bilgi.saglik.gov.tr/depo/rehberler/COVID-19_Rehberi.pdf?type=file
-Aslan, M., Yuvacı, H., Köse, O., Cevrioğlu, S., Özden, S. (2020). COVİD-19 ve Gebelik. Journal of Biotechnology and Strategic Health Research, 1(1), 10-13.
-Gökçay, G., Keskindemirci, G. (2020). Anne Sütü ve COVID-19. İstanbul Tıp Fakültesi Dergisi, 23.03.2020.
