Depreme ilk müdahale sonrasında, bölgenin Türk ekonomisi açısından önemi ve depremin kalıcı ve uzun vadeli sonuçları, gündemi belirleyen en önemli konular olacaktır. Bölgedeki ekonomik aktivitenin boyutlarının ve ekonomik yapısının bilinmesi, geliştirilecek ekonomik ve sosyal rehabilitasyon proje tasarımı açısından da önemli bir girdi olacaktır. Diğer taraftan yaşanan depremlerin ekonomik etki boyutlarının, veriye dayalı olarak yapılması, ekonomik hasarın gerçekçi bir şekilde tespit edilebilmesi, spekülatif değerlendirmelerin önüne geçilmesi açısından da önemli görülmektedir.

*****

Ercan TÜRKAN

Ülkemiz 6 Şubat 2023 tarihinde büyük bir deprem felaketi ile karşı karşıya kalmış, bütün ülkeyi derin bir üzüntüye boğmuştur. Peş peşe yaşanan iki büyük deprem, 10 ilimiz başta olmak üzere, önemli can ve mal kaybına sebebiyet vermiştir. Dualarımız enkaz altında kalanların kurtarılması ile ilgili çabaların en kısa sürede sonuç vermesidir. Vefat edenlere Allah`tan rahmet, yaralananlara ise acil şifalar diliyoruz. Ulusumuzun başı sağolsun.

Deprem çok büyük maddi ve manevi bir kayba sebebiyet vermiştir. Adana, Adıyaman, Diyarbakır, Gaziantep, Hatay, Malatya, Kahramanmaraş, Şanlıurfa, Kilis, Osmaniye deprem felaketinden en çok etkilenen illerimiz olmuştur.

Depreme ilk müdahale sonrasında, bölgenin Türk ekonomisi açısından önemi ve depremin kalıcı ve uzun vadeli sonuçları, gündemi belirleyen en önemli konular olacaktır. Bölgedeki ekonomik aktivitenin boyutlarının ve ekonomik yapısının bilinmesi, geliştirilecek ekonomik ve sosyal rehabilitasyon proje tasarımı açısından da önemli bir girdi olacaktır. Diğer taraftan yaşanan depremlerin ekonomik etki boyutlarının, veriye dayalı olarak yapılması, ekonomik hasarın gerçekçi bir şekilde tespit edilebilmesi, spekülatif değerlendirmelerin önüne geçilmesi açısından da önemli görülmektedir. Sağlıklı ve veriye dayalı değerlendirme, potansiyel ekonomik hasarı sınırlamak açısından da kritik önemdedir. Elinizdeki not bu amaca hizmet etme düşüncesiyle hazırlanmıştır.

Deprem felaketinin en çok etkilediği 10 ilimizdeki ekonomik aktivitenin büyüklüğü ve yapısı ile ilgili göstergeler Tablo.1`de özetlenmektedir. Bu tablodan hareketle yapılabilecek ana tespitler aşağıda sıralanmaktadır:

a. Depremden en çok etkilenen 10 ilin toplam nüfusu 13,4 milyon kişi olup, ülke nüfusu içindeki payı yüzde 15,7`dir.

b. GSYİH`nın yüzde 9,3`ü bölgede yaratılmaktadır. Başat sektör tarım olmakla birlikte, imalat sanayi de önemli bir yer tutmaktadır.

c. Girişim ve mükellef sayıları içinde bölgenin payı yüzde 11 civarındadır.

d. Tarımsal üretim içerisinde bölgenin rolü önemli olup, göreli payı işlenen tarım alanı açısından yüzde 14,5`dir.

e. İhracat ağırlığı yüzde 8,5`dir.

f. Bölgede aktif sigortalı çalışanların payı yüzde 11,7`dir.

g. Bölgenin bütçe gelirlerine katkısı yüzde 4,7 seviyesindedir.

h. Tekstil ve metal sektörleri kredilerde öne çıkan sektörler olup, toplam nakdi kredilerin payı yüzde 9,0 civarındadır. Bölgede kredilerin içsel dağılımı, bölgenin hangi ekonomik aktivitelerde yoğunlaştığını göstermesi açısından da önemli ipuçları vermektedir.

i. Otomobillerin yüzde 10,2`si, motorlu kara taşıtlarının yüzde 11,9`u bölgeye kayıtlıdır.

j. Tasarruf mevduatının yüzde 6`sı, ticari ve diğer mevduatların yüzde 4,2`si bölgedeki tasarruf sahipleri ve şirketlere aittir.

Ekonomik aktivite açısından bölgenin önemi, yukarıdaki göstergelerden de görülebileceği üzere oldukça belirgindir. Depremin yol açtığı yaralar, sadece bölge için değil, ülke ekonomisi açısından da kapsamlı ve çok boyutludur. Bölge ve ülke ekonomisi oluşan bu yaraları en kısa sürede saracaktır.

Dayanışma, birlik olma, doğru tasarlanmış ekonomik ve sosyal politikalar, rehabilitasyon sürecinin mümkün olduğunca kısa sürmesinde en kritik rolü üstlenecektir. Gelmiş ve geçmiş olsun Türkiye.

Yukarıda özetlenen ekonomik büyüklük ve yapısal özelliklerin detaylarına, ekli tablodan erişmek mümkündür.