Dijital ticaret de piyasa değeri 68 milyar dolara kadar yükselen Çin sermayeli Shein ile  regülasyonlar etkisiyle değerinin neredeyse yüzde seksenini kaybederek 216 milyar dolara gerileyen Ali baba yeni stratejiler geliştiriyor.  ABD nin çinli şirketleri borsada halka arzı yasaklamasından sonra  Ali baba ve Tencent borsa değerlerini kaybetti. Trendyol büyümesi Ali baba nın kayıplarını kısmen azalttı. Shein  tedarikçilerini peşin ödeme yaparak ve başarılı SEO ları ile eticaret de büyüyor. Trendyol , shein karşı İngiltere merkezli Asos u satın almak için 1 milyar sterlin teklif etti. Trendyol bir Türk, Çin şirket sentezi olarak, dna sında konfücyus un iş kültürünün izlerini taşıyor.

Kuşak yol girişimi orta koridor dijital döngüsel inovasyon ekonomisi kuşağı ; trendyol un dijital ve sermaye gücü ile döngüsel inovasyon ekonomi ekosisteminde çekim merkezi olabilir. İş de birlik sağlamak için iş kültürünün ortak bir değer taşıması gerekir. Bu iş kültürüne İPEK KUŞAK KÜLTÜRÜ olarak adlandırıp, köklerini Kong ustaya kadar götüreceğim şimdi. 

Kung Fu Tzu yani  Kung usta veya çok iyi bilinen adıyla Konfiçyüs’ün: “Nasıl gökte bir tek güneş varsa, yeryüzünde de bir tek hakan olmalıdır” cümlesi, tanınmış Sinolog Eberhard’a göre üstadın Türk olan annesi vasıtasıyla öğrendiği (EBERHARD, 1947)(ve yine Türk olduğu iddia edilen Çu hanedanı (BAYKUZU, 2004;) döneminde, M.Ö VI. yüzyılda ifade edilmişti. Kung usta “ insanları kanunlarla yönlendirip cezalarla korkutabilirsiniz ama utanç duygularını yok etmiş olursunuz. Oysa ki onları iyilikle yönlendirip, ahlakla yola getirirseniz utanç duyguları  gelişir  ve kendilerini  kontrol ederler.”

Yunus Emre nasıl arı Türkçeyi korumuş ve devamlılığını sağlamış ise  Kung usta da çince nin devamlılığını sağlamıştır. Kung usta nın kitapları beş klasik ve dört kitap diye ayrılır, yüz yıllarca bu kitaplardan sınava giren öğrenciler kamu hizmetinde görev almıştır. 

Kung usta der ki “ ne güzeldir insanın okuduklarını hayata geçirebilmesi! Çok uzaklardan eski dostun ziyaretine gelmesi ne güzeldir! Kendisini anlamayanlara öfkelenmemek ne güzel bir özelliğidir  ahlaklı insanın. “

Kung usta “ imparator WEN öldü. Bu kültürümüzü yaşatma görevinin  bana mı  kaldığını  gösteriyor”  derken;  Kapris, dogmatizm, inatçılık ve kibirden kaçınan Kung usta burada bir söz oyunu yapıyor  çince kültür kelimesi WEN diye okunur. 

Ülkesinin cehenneme doğru sürüklendiği  bir  dönemde yaşamış olan  Kung  usta; bu çöküşü  durdurmanın  yollarını arıyordu. Dibe  vurmuş  bir  toplumu  ordan  çıkarmak  için  en  gerekli  şeylerden  birinin  gerçeğe  saygı  duymak olduğunu  söylüyordu. 

Seçkilerin  on üçüncü  kitabının  üçüncü  bölümünde,  Tzu-lu  adlı  öğrenci  “ diyelim ki  Wei Valisi  sizi  idari  işlerde  bir   göreve getirecek, yapacağınız  ilk iş ne olurdu.

Kung usta yanıt verir; “ İsimleri düzeltmek” . 

Kung ustanın kendisi de isimleri  düzeltmede ustaydı. Çince  soylu ve insan anlamına gelen  iki  karakterin  birleşimiyle  oluşan  bu kelime  CUN DZI dır. Kung Usta ya göre cun dzı  saygın bir konumu,  dişiyle  tırnağıyla kazanan kişinin soylu olması gerekmezdi, Cun dzı karşılığı olarak Beğ – Türk beyi gibi- diyordu. Bu şekilde soyluluk kan bağından bağımsız hale geldi. Beğ  bilgi ve kültürü ile dostlar edinir ve onların sayesinde iyilik yayılır der, Kung Usta. İnsanlar eğitilir ise içlerinden iyi olanlar devlet ve şirket yönetimine geçsin ilkesi Japonya dan kore ye asya da şirketlerin ve devletlerin başarısının kaynağıdır.  Kore  seongkyunk wan üniversitesi kung usta öğretisini şirket ve kamu yönetimine yansıtmıştır.  Japonya da Taichi Ohno kaizen yönetimi modeli olarak, kung usta öğretilerini sanayiye uygulamıştır. Singapur ve Tayvan ise kung usta nın öğretilerinin sanayide ve ekonomide nasıl bir başarıya ulaştığının açık kanıtlarıdır. Singapur finans merkezi olarak  İsviçre , İngiltere ve Amerika Birleşik Devletleri ile yarışmaktadır. 

İpek kuşak kültürünün köklerine doğru arkelojik bir kazı yapmaya başlayabiliriz, şimdi.

II. (Kök)türk Kağanlığı Dönemine ait Kül Tigin yazıtı, Kutlug İlteriş Kağan’ın oğlu Kül Tigin’in ölümü üzerine ağabeyi Bilge Kağan tarafından 732 yılında diktirilmiştir. 

Kül Tigin yazıtının güney, doğu ve kuzey yüzlerinde (Kök)türk harfli Türkçe metin; batı yüzünde ise, Tang İmparatoru Xuan Zong tarafından yazılmış Çince bir metin bulunmaktadır

我是用嘉爾誠績，大開恩信。而遙圖不騫，促景俄盡，永言悼惜，疚於朕心。且特勤，可汗之弟也。可汗，猶朕之子也。父子之義，既在敦崇，兄弟之親，得無連類，俱為子愛，再感深情。是用故製作豐碑，發揮遐壤，使千古之下，休光日新。

Fakat maalesef bu güzel vakitler âdeta güneş ışığı gibi, kısa bir süre görünüp bir anda kayboldu. 

Her yanı ebedî bir hüzün ve yas kapladı.

 Ölümünden ötürü çok büyük bir acı duymaktayım.

Bununla birlikte kağanın kardeşi Kül Tigin de kağan da benim oğlum gibidir. 

Mademki baba-oğul arasındaki bağ bu denli sağlam; ağabey ve kardeş arasındaki bağ da aynı olamaz mı?

 Hepsi de babanın oğluna beslediği sevgidir, daha da içtendir. 

Bu nedenle bu muhteşem yazıtı dikerek, binlerce yıl sonra dahi namı devam etsin diye ırak topraklarda Kül Tigin’i methettim.

Konfüçyüs  ipek kuşak kültür kodlarını taşır.

Konfüçyüs’ün 2 bin 565. doğum yıldönümü nedeniyle başkent Beijing’de uluslararası akademik seminer düzenlendi. Xi Jinping, bu seminere katılan ilk Çin Cumhurbaşkanı oldu.

Xi, burada yaptığı konuşmada, modern Çin toplumunda Konfüçyüs düşüncesinin işlevine değindi

“Eğer bir ülke kendi kültürüne ve düşünce geleneğine değer vermiyorsa, hangi ülke veya hangi ulus olursa olsun, uzun süre ayakta kalamaz.”

Bu sözler Çin Cumhurbaşkanı Xi Jinping’e ait.

 Geleneksel kültürün en önemli öğesini oluşturan Konfüçyüs düşüncesi, modern Çin’in pek çok sosyal, politik ve hatta ekonomik probleminin çözümünde halen başvurulan bir kaynak olarak görüldüğünden BRI orta koridor ekonomik kuşak problemleri için de çözüm kaynağıdır. 

İlkeler değişmez. Törüg ilkeleri tarihi ipek yoluna döşenmiştir, bin yıldır.

köni-uz-tüz-kişi diye. 

Konfücyus  sözlerinde törüg ilkelerini okuyabiliriz.

Dünya ekonomisinin yükselen oyuncusu Çin’in sunduğu fırsatlar rakamlarla da ortaya konuluyor. Daha önce Çin ile dolar ve avro üzerinden yapılan ticaretin tüm dünyada Çin’in para birimi yuan ile yapılabilmesi 2009 yılında mümkün oldu. Çin’in halihazırda aralarında Türkiye’nin de bulunduğu 17 ülke ile para-takas anlaşması bulunuyor. Toplamda 70 ülkedeki 900 banka Çin para birimi ile dış ticaret hizmeti veriyor. Tüm dünyada Çin ile yapılan ticaretin büyüklüğü 3 trilyon yuanı buluyor. Çin ile ithalatın yüzde 70’i ön ödeme ile yapılırken, ihracatın yüzde 40’ı akreditif, yüzde 35’i ise mal mukabili şeklinde yapılıyor. Bu nedenle iki ülke arasındaki ticarette para birimi değişikliğinden kaynaklanan riskler bulunuyor. Çin ile Türkiye merkez bankaları arasında yapılan takas anlaşması ile bu riskler en düşük seviyeye indirilmiş oluyor. Yuanın güvenilir, istikrarlı ve çevrilebilir olması Çin ile yapılan ticarette avantaj sağlıyor.

Çin 1 milyar 670 milyon nüfuslu bir ülke. Bunun 680 milyonu tarımsal nüfus. Bizim hedef kitlemiz, 300 milyon kişilik bir zenginler ve orta sınıf mensubu kesim. Yaklaşık 70 milyon yani Türkiye kadar çok zengin bir nüfus var. Gerisi de şehirlerde yaşayan, beyaz yakalı, iyi-kötü bir eğitimi ve belli bir serveti olan insanlar. Bizim hedefimiz bu kitle olmalı. Çin pazarına girecek olan şirketler, önce demografik özellikleri iyi incelemeliler.

Ülkede şu anda ya Çin malı var ya da süper lüks ürünler var. Ortası yok. Oysa yükselen orta sınıfın ihtiyaçlarına ve gücüne bu iki segment de yanıt veremiyor Bizim ürünlerimiz bu segmenti doyurabilir. Kaliteli ihracat ürünlerimiz var çünkü… Bir İtalyan ceketi Çin’de 1500 dolara satılırken 300 dolara satılan ceket segmentinde bizim Türk ürünleri pekala önemli bir pazar yakalayabilir Çinli, bizim için ortalama olan iyi bir ceketi orada 800 dolara alabiliyor. Ayakkabıda mesela büyük bir arz açığı var. 300 dolara beğenmeyeceğiniz Hint ayakkabıları satılıyor.

Kuşak yol girişimi orta koridor ekonomik kuşak alt yapı hususunda herhangi bir büyük engel gözükmemektedir. Ancak, esas mesele bu güzergahta cereyan edecek mal trafiğine Türk Dünyasının ne ölçüde katkısı olacağıdır. Başka bir deyişle, ne kadar üretim yapıp ihraç edebilecekleridir. Aksi halde bu ticaret yolu sadece Çin’den gelen ithal malın gelişini hızlandıracaktır. Bu nedenle, Türki Cumhuriyetler iş birliği içerisinde, kendi aralarında da ticaretin artması için büyük atılımlar yapması gerekiyor.

“Çin kamu kurumlarında yabancı bilgisayar donanım ve yazılım kullanımına son veriyor. Çin’deki tüm devlet kurumlarına, yabancı ekipman ve yazılımları üç yıl içinde yerli üretim muadilleriyle değiştirme talimatı verildi. Bu karar,  Çin’in, yerli teknoloji şirketlerini desteklemek için kamu ve özel sektörü seferber etme çabasının bir parçası. Ülkenin “Made in China 2025” planı, teknoloji bağımsızlığına yönelik özel hedefler de içeriyor.

ABD’nin, ulusal güvenlik risklerini öne sürerek Çin menşeli teknolojilerin kullanımına sınırlamalar, telekomünikasyon devi Huawei ve yapay zeka şirketi SenseTime gibi Çin’in en büyük teknoloji şirketlerine yönelik yasaklar getirmesine karşılık olarak, Çin’in bu hamlesi HP, Dell ve Microsoft gibi Amerikan firmalarına ağır bir darbe vuracak.

Gelecek yıl başlayacak süreçte, 20-30 milyon adet yabancı donanım değiştirilmesi gerekecek. Çin kamu kurumlarındaki ithal bilgisayar donanımlarının yaklaşık %30’unun 2020’de, %50’sinin 2021’de ve kalan kısmının ise 2022’de yerli üretim ekipmanlarla değiştirilmesi gündemde. Çin’in Windows ve macOS gibi işletim sistemlerine uygun alternatifler geliştirmesinde Dünyanın her yerindeki inovatif mühendisler katkıda bulanabilir POLAR KODUN BABASI PROF.ERDAL ARIKAN gibi…

İPEK KUŞAK; kuşak yol girişimi orta koridor dijital döngüsel inovasyon ekonomi ekosisteminde Türk şirketleri iş de birliği sağlayabilir. Ekonomide zor günler yaşıyoruz, İpek kuşak alternatif yeşil dönüşüm yollarından biri olabilir. 

“Göğe bak, kökünü gör”  

Cahit Günaydın

#diep2053 YK üyesi