Turgut GÜLER
Başımıza ne geldiyse Frenk’likten geldi. İsraf ekonomisini hayat tarzı belleyenler; nîmete şükreden bizim evin, direklerini devirdiler. Rûhumuz çekilince, suyumuz da çekiliyor. Kendimizi, başkalarının dilinden tanımaya devâm ettikçe, bu kolaya kaçmanın bedelini en ağır bir biçimde ödeyeceğiz. Ahîlerin hayır duâsı da yavaş yavaş bizden uzaklaşıyor.
Sosyolojinin bilmem kaç kilometre ötesinden geçenler dâhil, eline kalem, ağzına kelime alan herkes, ahî üzerine ahkâm kesiyor. Onu zihinlerindeki anarşiye sermâye yapmak isteyenlerden, ipe-sapa gelmez izmlerin içine çekmek gayretindekilere kadar, bir hayli kalabalık ahî silâhşörü geziniyor.
Türk milletinin İslâm dâiresine girişinden sonra, teşkilâtlı biçimde sistematize olan ahîlik, aslında İslâm öncesindeki yaşayışımızda da vardı. Lâkin onun medeniyet literatürüne kayıtlı hâle gelmesi, İslâm sâyesinde oldu.
Meslekî ve mistik bir teşekkül diyebileceğimiz ahîlik, fütüvvet temeline dayanıyor. Arapça bir kelime olan fütüvvetin Farsça karşılığı civânmerdlik, Türkçesi ise alp-erenlik!
Fütüvvet’in esâsını da mürüvvet meydâna getiriyor. Adamlık, erlik mânâsına kullanılan mürüvvet, fütüvvetin hazırlık sınıfı. Bu sınıfı geçenler, fütüvvet ehli olmaya hak kazanıyorlar. Demek ki, fütüvvet terâzisine konan cevher adamlık, insanlık, erlik. Bunları, sâdece şecâat vâdisinde aramamak lâzım. Elbette o da var, ama burada söz konusu edilen, geniş mânâda kâmil insan, yâni, fetâ[1] olmaya soyunmaktır.
Fütüvvet, farklı elbîseler giyerek farklı coğrafyalara dağılmıştır. Hind’de ve İran’da dinî geleneklerle, İslâmiyetden önceki gizli cemiyetlerle ve nihâyet İslâmî hüviyetiyle Halîfe Nâsır (1180-1225)’ın sâyesinde bir resmî saray teşkilâtı hâlinde vâr olmuştur. Bütün bunlara imkân bulamayınca da, sâha ve sınırlarını daraltarak, bir esnâf kuruluşu intibâını veren ahîlik hil’atine bürünmüş, beline kuşak dolamıştır.
Dinot
[1] fetâ: genç, yiğit, mert kimse, delikanlı / cömert, kerem sâhibi, fütüvvetli kimse / Fütüvvet teşkîlâtına girmiş kimse / fütüvvet hâli üzre olan kimse
