Gerede’nin sohbet kültürünün çok eski zamanlara uzandığını tahmin etmek zor değil. Kışları uzun ve çetin gezen Gerede’nin özellikle kış ayları bu türden buluşmalara imkân sağlamış ve insanlar eğlenmek, öğrenmek, meseleleri istişare etmek üzere bir araya gelmişlerdir.

Bu sohbet geleneğinin Âhilik kültürüyle de bir ilgisi olmalıdır. Zira Gerede çeşitli sanat ve zanaatların uzun asırlar boyunca yaşadığı ve yaşatıldığı bir yer olmuştur. Bunun usta çırak ilişkileri kadar Gerede’nin sohbet kültürüne de yansıdığı tahmin edilebilir.

Gerede sohbet toplantılarını “Ferfene” adı altında günümüzde de sürdüren bir yer olarak dikkat çekmektedir. Bugün de yılın belli zamanlarında Gerede’de bu sohbet toplantıları renkli içeriklerle düzenlenmeye devam etmektedir. Bir örnek olması adına Gerede’nin Yeniyapar köyünde düzenlenen bir ferfenenin içeriğinden burada bahsetmek istiyoruz. Yeniyapar köyünde 27 Şubat 1999 tarihinde düzenlenen sohbet toplantısının programı şöyle kaydedilmiş:

“Yemek, muhtarın “hoş geldin konuşması”, Dernek Başkanı Emekli Öğretmen Yusuf Özcan’ın günün anlamını ifade eden konuşması, Misafirleri halka tanıştırma, meydan oyunları oynama, kaşık oyunları oynama, fincan oyunu, yenen tarafın yenilen tarafa çeşitli mahalli oyunlar oynatması, Su Akıtma Oyunu, Düdük Takma Oyunu, Teke Salma Oyunu, Kim Vurdu Oyunu, Tepsiden Parayı Alma Oyunu, meydan oyunları, Çapkın Hortlak Oyunu, bilenlerin şarkı ve türkü söylemeleri, fıkra anlatma, avcı Oyunu, bitiş ve vedalaşma, kaymakam ve belediye başkanlarının konuşmaları.”[1]

Yeniyapar köyünde 1999 yılında düzenlenen Ferfene veya sohbet toplantısının program akışı bu konuda okuyanlara bir fikir verebilmektedir. Benzer şekilde Gerede’nin diğer köylerinde de bu türden programların yapıldığı görülmektedir.

Gerede’deki sohbet kültürünün zaman içerisinde bazı özellikleri öne çıkmıştır. Bir yazıda bunlar şu şekilde tespit edilmiştir:

“Kışlar uzun sürdüğünden bu mevsimin eğlenceleri de uzun sürecektir. Nitekim evvelce çok rağbet gören ‘Sohbet’ âlemleri de bu maksatla tertiplenmişlerdir. Birkaç yüzyıllık mazisi olan bu alemlerin maksat ve kuruluşu gayet temizdir. Bununla hem kış gecelerini eğlenceli geçirirler hem de gençliğe edep, erkan dersi verirlermiş. ‘Sohbet yakmak’ veya ‘Sohbet yemek’ isteyen gençler evvela eski sohbetçilerden bir ihtiyarı kendilerine ‘Başeski’ seçerler, o da güçlü kuvvetli birisini kendisine ‘Çavuş’ olarak ayırır ki bu onun yardımcısı, icra organıdır. Bundan sonra Başeski, sohbet yiyecekleri(ni) bir araya toplayarak onların devam edecekleri kahvenin hangisi olacağını, sohbete hangi lafla başlanacağını, kaç hafta devam edeceğini, hangi evlerde yapılacağını ve masrafın kimler tarafından idare edileceğini kararlaştırırlar. Sohbetler cumartesi geceleri yapılır. Sair gecelerde ve gündüzleri sohbetçiler ancak tayin edilmiş kahveye gidebilirler. Herkes Başeskinin emri altındadır, buraya sarhoş gelmek, gürültü etmek yasaktır. Nihayet bir cumartesi akşamı kahvede toplanılır ve sohbet kurulacak olan eve şu sıra ile düzülerek gidilir. Önde Başeski, çalgıcılar, eski sohbetçiler, gençler ya da sohbet peşrevini çalıp söylerler. Evde de bir yarım daire halinde otururlar, tam ortada başeski, sağında kıdemliler, solunda çalgıcılar yer almışlardır. Bundan sonra sohbete mahsus ananevi tekerlemelerden sonra oyunlar başlar, sazlar çalınır sohbet şarkıları söylenir, eğlencelere sabaha kadar devam ederler. Sabaha yakın beraberce yemek yenir, dağılınır. Ertesi hafta başka bir evde yine devam edilir ve böylece sekiz hafta kadar yapılır. Uzun kış geceleri geçirilmiş olur. Sohbetler; usullü, erkanlı, büyüğe hürmet edilen, terbiye dersleri alınan, iyi ve yaşaması temenni edilen bir gelenektir. Fakat biraz masraflı ve külfetli olduğundan son zamanlarda yapılamamakta ve kasaba erkekleri gecelerini kahvelerde, kadınlar da ellerinde fener birbirlerine ziyaret yaparak (ele giderek) geçirirler.”[2]

Yukarıdaki tespitler Gerede’deki sohbet kültürünün daha derli toplu bir şekilde yakın dönemlere kadar düzenlendiğini göstermektedir. Fakat işin maddî yükünün fazla olması yüzünden özellikle şehir merkezindeki sohbet toplantıları günümüzde yapılmamaktadır.

Gerede’deki sohbet toplantılarının en önemli yanı şüphesiz ki, seyirlik oyunlardır. Şükrü Elçin’in “Anadolu Köy Orta Oyunları (Köy Tiyatrosu)” kitabında “Köy hayatında güldürücü oyunlar büyük çoğunluğu teşkil ederler.”[3] denir. Bu tespit Gerede’deki Ferfene için de geçerlidir. Gerçekten bakıldığı zaman Ferfene’de güldürücü oyunların daha ağırlıklı olduğu görülmektedir. Burada amaç geceye katılanları eğlendirmektir.

Ferfene, Gerede’de özellikle köylerde karşımıza çıkmakla beraber “sohbet” adını verdiğimiz buluşmaların ilçe merkezinde uzun bir zaman yaşatıldığı fakat günümüze gelmediği anlaşılmaktadır. Dolayısıyla pek fazla tespit yapılmadığı için bu konuda net şeyler söyleme imkânından şimdilik mahrumuz. Fakat herhalde bu sohbet toplantıları o zamanların Gerede’si için oldukça renklilik ve özellikle de folklorik açıdan büyük önem arz ediyordu.

[1] Yusuf Özcan, “Yeniyapar Köyü’nde Sohbet Geleneği”, GERKAV Gerede Bülteni, Yıl 4, Sayı 4, Mayıs 1999, s. 15-16

[2] Ferhan Kut, “Gerede Folkloru”, GERKAV Gerede Bülteni, Yıl 3, Sayı 3, Nisan 1998, s. 15-16.

[3] Şükrü Elçin, “Anadolu Köy Orta Oyunları (Köy Tiyatrosu)”, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları, Ankara 1991, s. 65.