Doğu’nun 300 Yıldır Cevabın Aradığı Soru

Yazar: Bernard Lewis
Yayınevi: Kronik Kitap
ISBN: 978-605-7635-48-8
Sayfa Sayısı: 531
Yayım Tarihi: 2004

Hazırlayan: Mehmet MEMİŞ, (E) Öğretmen

“Müslümanların uygarlık liderliğini kaybetmeleri ve modernlikten geri durmaları son yüzyıllarda dünya tarihinin merkezindedir ve uluslararası çatışmalar ile diplomatik tartışmalarda her zaman en büyük etken olmuştur. Hata neredeydi?”

David Landes, Harvard Üniversitesi

İslâm dünyası, yüzyıllar boyunca hem askerî ve ekonomik anlamda hem de uygarlık sanatları ve bilim gibi alanlarda öncüydü. İnsanlığın en ön safında, oldukça kuvvetli bir biçimde yerini almıştı. Peki nasıl oldu da aynı yüzyıllar boyunca “barbarlığın” ve “dinsizliğin” karanlığına batan, öğrenilecek ve korkulacak hiçbir şey barındırmayan yer olarak gösterilen Hıristiyan Avrupa bir anda öne geçmişti? Her şey nasıl bu kadar çabuk değişmişti? Savaş meydanlarından ekonomik pazara, kamudan özel hayata kadar Batı hangi kuvvetleriyle zafer üstüne zafer kazanmıştı?

Otoriteler tarafından emsalsiz bir bilgi birikimi ve zarafetle yazıldığı belirtilen, içerdiği konularla oldukça kışkırtıcı ve ufuk açıcı bir eser olarak gösterilen elinizdeki bu kitap, Bernard Lewis imzası taşıyor. Batı tarafından nasıl alt edildiğini, gölgede bırakıldığını ve tahakküm altına alındığını anlamaya çalışan İslam dünyasının acı dolu tepkisini inceliyor. Karmaşa içindeki bir kültürün hayranlık uyandırıcı portresini sunan Lewis, Ortadoğu’nun dikkatini nasıl Avrupa’nın silahlarına, sanayisine, ticaretine, yönetimine, diplomasisine, eğitimine ve kültürüne yönelttiğini gösteriyor. 18 ile 20. yüzyıllar arasında Batı ve Ortadoğu kültürleri arasındaki çarpıcı farklılıkları, Hıristiyanlık ve İslam, müzik ve sanat, kadınların konumu, laiklik ve sivil toplum, saat ve takvim üzerinden ortaya koyuyor.

Ortadoğu çalışmalarının duayeni olarak kabul edilen Bernard Lewis, Ortadoğu ile Avrupa arasındaki tarihî ilişkiye oldukça isabetli bir bakış açısı kazandıran çalışması “Hata Neredeydi?” ile Türk okuyucusunun karşısına tekrar çıkıyor. Bu yeni çeviri, her yönüyle soluk soluğa okunacak bir başvuru kitabı…(Arka kapak yazısı)

****

Bernard Lewis, özellikle Orta Çağ İslâm dünyası ve Osmanlı araştırmaları yapan  ve Türkiye’de Modern Türkiye’nin Doğuşu kitabı ile daha çok tanınan bir isim. Ama Hata Neredeydi? Kitabı esasında yukarıdaki araştırmaların ışığında İslâm dünyasının sekizinci yüzyıldan itibaren geri kalmasının sebeplerini tartışıyor. İslam dünyası derken daha çok  600 yıl bu dünyanın liderliğini yaparak onu temsil eden Osmanlıların geri kalmasını ve modernleşme çabalarını inceliyor. Bunun yanında Doğu’da İran’ı ve Osmanlı’nın bir vilayeti iken bağımsızlığını kazanan Mehmet Ali Paşa Mısır’ını da ele alıyor. 

Kitapta, savaş meydanlarında alınan dersler başlığında 16. Yüzyıldan itibaren alınan yenilgiler ve Osmanlı’nın üstünlüğünü yitirdiği Karlofça anlaşması, toprak kaybettiği  Küçük Kaynarca antlaşmasından sonra devlet adamları ve aydınlarını çıkış yolu aramaya sevk etmiş; yapılan yenilkler ve reformlar çöküşü engelleyememiştir. İşte burada “Hata Neredeydi” sorusu soruluyor. Ve  bu sorunun cevapları, toplumsal ve kültürel engeller; modernleşme ve eşitlik; laiklik ve sivil toplum; zaman mekan ve modernite; kültürel değişimin yüzleri başlıkları altında irdeleniyor.

Bütün bölümleriyle ufuk açıcı bir bakış açısı sunan kitap “Ortadoğu halkları, eğer şikayet ve mağduriyetten vazgeçebilir, farklılıklarını çözebilir ve ortak bir yaratıcı çaba içinde yeteneklerini, enerjilerini ve kaynaklarını bir araya getirebilirlerse, o zaman bir kez daha Ortadoğu’yu Antikçağ ve ortaçağ’da olduğu gibi büyük bir uygarlık merkezi haline getirebilirler.” Cümlesi ile bitiyor.”Çözüm kendi ellerinde.”