Araştırmacı yazar, denemeci ve şair. 17 Ağustos 1949 günü Trabzon’a bağlı Tonya ilçesinde dünyaya geldi. Bazı yapıtlarını Necati Nesimi imzası ile kaleme aldı. İşçi Asiye Hanım ile işçi Süleyman Baki’nin oğludur.
İlk ve orta öğrenimini Trabzon’da tamamlayan Hayati Baki, bir süre İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nde öğrenim gördü. Daha sonra başladığı Ankara Üniversitesi Dil, Tarih ve Coğrafya Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü’nden 1978’de mezun oldu. 1978-1980 yılları arasında gazetecilik yaptı. Ardından bir süre de çevre müsteşar uzmanı olarak çalıştı. 1983 yılından sonra Ankara Üniversitesi’nde Türk Dili okutmanlığında bulundu. Öncüler dergisinin yayın kurulu üyeliği kadrosunda yer aldı. 2004’de kendi isteği ile emekliye ayrıldı. Emekliliğinden sonra Türk dili üzerine yaptığı çalışmalara yoğunlaştı. Baki, Dil Derneği ve Atatürkçü Düşünce Derneği üyesidir.
Hayati Baki’nin ilk yazısı 1969 yılında Vakfıkebir’de yayımlanan Yolcular gazetesinde, ilk şiiri ise 1972’de çıktı. Baki’nin daha sonra şiir ve yazıları Oluşum, Sözcükler, Promete, İzlek, Kül, Edebiyat ve Eleştiri Yeni Biçem ve Kavram Kargaşa gibi dergilerde yer aldı.
Hayati Baki, ‘felsefe ile şiirin güzel bir buluşması’ olarak değerlendirilen şiirlerinde zaman, yaşam, ölüm ve sevgi konularını nihilist bir dil ile ele aldı. Baki yapıtlarında yabancılaşma, umutsuzluk ve karamsarlık yüklü titiz bir dil işçiliği ile dikkat çekti.
Eserleri
ŞİİR:
- Sonrasız Dönüş Yalnızlığı (1992)
- Usulca ve Yeğnik (1996)
- Harer Kitabı (2004)
DENEME:
- Şair ve Otorite / Şiir ve Yanılsama (1996, 2008)
- Eksikti Geceler ve Bazı Günler (2004)
- Şair ve Hakikat: Şairin Zihin Temrinleri (2015)
İNCELEME:
- Tanzimat Edebiyatında Roman ve İnsan (1993)
ANTOLOJİ:
- Şiirin Kesik Damarları: 1. Kitap: İntihar Eden Şairler Kitabı (1994), 2. Kitap: Öldürülen Şairler Kitabı (1994).
KAYNAKÇA: TBE Ansiklopedisi (c. bir, 2001’de), İhsan Işık / Yazarlar Sözlüğü (1990 ve 1998) – Türkiye Yazarlar Ansiklopedisi (2001 ve 2004) – Encyclopedia of Turkish Authors (2005’de) – Resimli ve Metin Örnekli Türkiye Edebiyatçılar ve Kültür Adamları Ansiklopedisi (2006’da, gen. ikinci. bas. 2007’de), Hayati Baki’nin Şairlik ve Yazarlık Serüveni (dosya, Kavram-Kargaşa, Ocak-Şubat 1997’de), Hilmi Haşal / Hayati Baki’nin ‘Usulca ve Yeğnik’ Sözü (Milliyet Sanat, 15.1.1997’da), Mehmet Çetin / Tanzimattan Günümüze Türk Şiiri Antolojisi (c. üç, 2002’de).
Mehmet Ali KALKAN’ın kaleminden Hayati Baki
Bazı mısralar insanın gönlünün bir yerinde yer eder ve orada kalır.
1970 li yıllarda Töre Dergisi’nde Hayati Baki Ağabey’in şiirleri yayımlanırdı. O dönemlerden kalan mısralar vardı bende;
“Kız gözlerin ay şafağı,
Gönül dosyamda ak kurşun,
Varsın yaralasın daha,
Beni kurşun, beni kurşun.”
Ya da;
“Ellerine er ellerim değende,
Sevdalandı deli gönlüm kurt gönlüm,
Gözlerine ayın şavkı sinenede,
Sancılandı can çiçeğim Hun-gülüm,
Kız ellerin ellerime değende.”
Geçenlerde Hayati Ağabey’le telefonla görüştük. Memleketinde bahçesiyle uğraşıyor, okuyor, yazıyor.
O günlerden bahsettik biraz.
Yayımlanan şiirler çok güzeldi. Yetik Ozan ( Dr. Turgut Günay) Kilim şiirinde;
“Her teli bir pınar olup akmada,
Her düğüm yar gözü gibi bakmada,
Biçimler el ele halay çekmede;
Sanki ortasında köy düğünü var.”
diyordu.
Dilaver Cebeci Ağabey şunu yazmıştı;
“Göğümüzden mavi rengi çaldılar
Tanrı Dağ’da tuğumuzu yoldular
Yurdumuzu bölük bölük böldüler
Türk’ün Türk’e küseceği çağ mıdır?”
Ahmet Tevfik Ozan Erciyes demişti;
“Erciyes’te kar diyorum, bu akşam
Benim kadar terk edilmiş değildir..
Karanlığa yar diyerek sarılmış
Ümitleri benimkinden yeşildir…”
Yine o dönemde desenler vardı, her biri şiir gibiydi. O desenler Coşkun Karakaya, Mehmet Başbuğ, Mazlum Ümit, Suzan Çataloluk gibi isimlere aitti.
Hayati Ağabey bu isimlerin hepsiyle arkadaştı, dosttu. “Nusret Zorlutuna nenemizin elini öptüm. Galip Erdem’le hemşehri sayılırız. Turgut’la iyi bir dostluğumuz vardı. Dilaver iyi bir arkadaşımızdı. ” dedi. İskender Öksüz Ağabey’den, Işınsu Abla’dan bahsettik. Daha çok konuştuk ama inşallah başka sefere.
Coşkun Karakaya çok iyi çiğ köfte yaparmış. Bir şiirinde onun fotoğrafı kullanılmıştı, yıl 1976.
Hayati Baki Ağabey’in hayatı, kitapları internet sitelerinden bulunabilir.
Biz bugün benim çok sevdiğim iki şiirini okuyalım Hayati Ağabey’in.
Kız Gözlerin Ay Şafağı
-Bir Kız Vardır; Gönlümde Büyür Sevdası
Kız gözlerin ay şafağı
Gönül dosyamda ak kurşun
Varsın yaralasın beni
Daha kurşun daha kurşun
Eyicene artsın yaram
Utacılar zora düşsün
Yansın can evimde sevdan
Kora düşsün kora düşsün
Sevda evrenimde sultan
Büyür de büyür bir gelin
Gecelere sütü yağar
Ay gökçe kız gökçe gelin
Ak elif başak başaktır
Tarar saçlarını sular
Can sancıda yitik sızı
Acı’r sular susar sular
Kız gözlerin ay şafağı
Gönül dosyamda ak kurşun
Varsın yaralasın daha
Daha kurşun daha kurşun
…
Ellerine Er Ellerim Değende
Ellerine er ellerim değende,
Sevdalandı deli gönlüm kurt gönlüm.
Gözlerine ayın şavkı sinende
Sancılandı can çiçeğim Hun-gülüm
Kız ellerin ellerime değende.
Pınar gözesinde su kaynağında
Kür-Şad’ca kanımı ırmak etledim,
Esmer gülüşünde gül dudağında
Doyumsuz sevgiyi esrük eyledim
Pınar gözesinde su kaynağında.
Gökten indi narin- kutsal elifler,
Mendilime yörükçe -dal- işledi
Işık evreninde gezgin zülüfler
Özüm yüreğimi dağladı geçti
Gökten indiğinde yeşil elifler.
Susandı bir akça gecede sular
Çepçevre sarındı dertleri sevgi
Maral koşuşması düşler- duygular
Tan Tanrı evinde sevda gizemi
Susandı bir daha bir daha sular.
Hayati Baki
Halide Nusret Zorlutuna, Galip Erdem, Dilaver Cebeci, Mazlum Ümit, Coşkun Karakaya, Mehmet Bağbuğ büyüklerimize Allah rahmet eylesin.
Hayati Baki, İskender Öksüz Ağabeylere, Işınsu Öksüz, Suzan Çataloluk büyüklerimize, Ahmet Tevfik Ozan arkadaşımıza Allah sağlıklı uzun ömürler versin. Onlar yazsın biz okuyalım inşallah…
