Tuhaf ama gerçek: Lise mezûnlarından bâzılarının dilekçe yazmayı beceremedikleri belirtiliyor!
Bir ay kadar önce, Ankara’daki ‘saygın’ bir üniversitede öğretim üyeliği yapan bir zâtın Atatürk’le ilgili konferansını dinledim: Konuşmasında üçyüz cümle kullandıysa, diyelim ki ikiyüzbeşinci cümlesini, kırksekizinci cümlenin yerine koysaydı, veya onaltıncı cümle ile ikiyüzellisekizinci cümlenin yerini değiştirse idi konferansın içeriğinde hiçbir değişiklik olmayacaktı ve hiçbir yadırganma da yaşanmayacaktı! Yâni, konferans veren sayın kişi, söylediği üçyüz cümleyi bir torbaya koyup rastgele çektiği cümleleri sıralasaydı, değişen fazla bir şey olmayacaktı! Konferansı veren zât, Atatürk gibi önemli bir konuya verilmesi gereken önemi ihmâl ediyor değildi; ama, cümleleri sıralayışı ‘olması gerektiği gibi’ değildi! Atatürk’ün içinde yetiştiği şartları, fikrî gelişmesini, daha sonra da kararlarını uygulamaya nasıl koyduğunu anlatacağı yerde, hiçbir ‘paragraf’ kaydı taşımadan, cümleleri aklına geldiği gibi ardarda sıraladı.
İnsanın yetişme çağında kafasının nasıl biçimlendiği, bunun yanında, merâmını ifâde etmede nasıl bir yol benimseyeceğini ‘iyi’ öğrenmesi son derecede önemlidir. Nitekim, “uslûb-ı beyân, ayniyle insandır” (ifâde biçimi, insanın tâ kendisidir) denilmiştir; insanın ifâde tarzının kendisini temsîl ettiği, karakterini ortaya koyduğu anlatılmak istenmiştir.
Lise öğrenimi sırasında, düşüncesini, duygularını, ‘kendini’ ifâde etmeyi öğrenmekte olan genç, bu önemli işi “kompozisyon” denilen, haftada bir saatlik ders sırasında gerçekleştirir. Ayrıca hazırlanmak/çalışmak da pek gerekmediği için, bu derse gereken önemi pek az öğrenci verir; “kompozisyon” kelimesi, onda birtakım çağrışımlar uyandırmamaktadır.
Halbuki, eskiden, öyle çok eskiden değil, az eskiden, bu çok önemli dersin adı “inşâ” idi. Türkçemizde, “inşaât” kelimesi hâlâ kullanılmaktadır, “konstrüksiyon” diyen hemen hiçbir Türk yoktur. İnşâatta, nasıl önce bir temel, sonra ana gövde, en sonra da çatı varsa, bir yazının da öyle safhaları olması gerektiği, Türk insanının zihninde canlanıyordu. Bir şey anlatmak isteyen yazının da, sağlam temele oturması, gövdesinin iyi işlenmesi, çatısının iyi çatılması/sonucun iyi bitirilmesi gerektiği, daha dersin adıyla zihinlerde beliriyordu. İnşâatın sağlam olması gerektiği nasıl isteniyorsa, bir yazının yapısının, kuruluşunun da öyle sağlam olması istendiği belirtilmiş oluyordu. Birçok müslüman Türk Devletinde -ki o zaman siyâsî, medenî ve iktisâdî üstünlük bizde idi – inşâ dîvânı vardı; münşî (resmî yazıları hazırlayan görevli)önemli bir kişi idi. Arapça kökenli diye “inşâ” kelimesini atıp, Avrupa kökenli diye “kompozisyonu”u baştâcı etmiş olmamızın, yeni yetişmekte olanların dûçâr olduğu ifâde zâ’fına önemli “katkı”sı yok mudur? Bu millet, elinde içki kadehiyle bâzı gazetelerde resminin çıkmasından rahatsızlık duymak şöyle dursun, gurûr duyan (‘gurûr’, burada gerçek anlamında kullanılmıştır; ‘aldanma’ demektir) ‘evlere şenlik’ Millî Eğitim Bakanı gördü; o bakan eskisini, eski ve adı yeni partisiyle birlikte baraja gömdü. Tabiî, “inşâ” yerine “kompozisyon”u, evlere şenlik o kişi getirmedi ama, onun zihniyetinde olanlar getirdi, o, işi biraz daha ‘ileri’ye götürdü. O kişinin, bin yıllık kelimelerimizi yasaklaması, yetişmekte olanların okuduğu ders kitaplarında kullanılmasını yasak etmesi, bu korkunç münâsebetsizliğe “tüy” dikmek mesâbesindedir: Millet o makûle kişileri unutmamalı, ibretle anmalıdır; dilde bin yıldır kullanılan bir kelimeyi atmak, bütün millet ferdlerinin beyinlerinden pek çok hücreyi kazıyıp yok etmek demektir.
Yetişmekte olan gençlerimiz, bu milletin ümidi ve geleceğinin temînâtıdır; yetiştirilmelerine ne kadar özen gösterilse yeridir. Burada tekrar belirtelim: Türkçe ve Târih öğretmenlerine, yirmibeş yıl müddetle, şimdiki aylıklarının ÜÇ KATI ödenmelidir. Böylece, en yeteneklilerin önemli bir kısmı bu öğretmenliklere yönelir: mezûn olduğunda işi hazırdır ve iyi ücret alacaktır. Yeni bir nesil, yirmi-yirmibeş yıllık sürede yetişir. Bu yetenekli ve cevherli öğretmenlerin yetiştireceği gençler Türkiyemizi çok iyi yerlere getirirler.
