Prof.Dr. Mahir NAKİP
Irak’ta 10 ve Kerkük’te 18 yıl sonra mahalli seçimlerin yapılması önemli ve hassas sonuçlara işaret ediyor.
Her şeyden önce Irak Anayasası’na göre il meclisleri önemli birer mini parlamento görevi görmektedir; kendi başkanının yanında vali ve yardımcılarını seçer, merkezden gelen alınmış bütçenin dağıtımını ve genel yatırımların nerelere yapılmasını karara bağlar. Ayrıca valiyi denetleme yetkisine da sahiptir. İl bazında birçok genel müdürlerin kimler olacağına karar verir. Dolayısıyla bu seçimler siyasi olduğu kadar idari yönden de önem arz etmektedir.
Kürt bölgesi federatif olup mahalli bir parlamentosu olduğundan bölgede mahalli seçimler yapılmamaktadır. Ancak Kürt partileri diğer illerde mahalli seçimlere katılabilmektedirler. Dolayısıyla Kürt partileri Musul, Kerkük, Selahattin ve Diyala illerinde seçime katılmışlardır.
Irak genelinde katılım oranı %41, Şii bölgelerinde bu oran yer yer %21’e kadar düşmektedir. Bunda da Şii lider Mukteda Sadr’ın siyaseti boykot etmesinin rolü büyüktür. En yüksek katılım oranı Sünni Araplarda gözlenmiştir. Özellikle yoğunlukta yaşadıkları Musul, Enbar, Selahattin, Kerkük, Diyala ve Bağdat’ta bu oran yer yer %90’lara kadar yükselmiştir.
Türkmenlerin yaşadığı Musul, Kerkük, Selahattin ve Diyala’da seçim sonuçlarını iyi okumak ve değerlendirmek gerekiyor. Öncelikle şunu belirtmek gerekiyor Musul hariç bu şehirlerde il meclis sandalye sayısı 15’tir, Musul ise 26’dır. Yani bu şehirlerde toplam 71 sandalyeden sadece 6’sını Türkmenler kazanabilmiştir. Bu da %8 oranına tekabül ediyor. Şimdi ise en ayrıntılı bilgi sahibi olduğumuz ve saat saat seçim faaliyetlerini takip ettiğimiz Kerkük’le ilgili aşağıdaki tabloyu inceleyelim:
2003 yılına kadar Kerkük’te Türkmenlerin nüfusu Arap ve Kürtlerden fazla olduğu halde, 2003-2017 arası Kürtleştirme ve 2017-2023 arası yeniden Araplaştırma politikası Türkmenlerin şehirdeki ağırlıklarını birinci sıradan üçüncü sıraya düşürmüştür. Seçmen kütüklerinden hareketle toplam nüfusun %40’ını Kürtler, %36’sını Araplar ve %25’ini Türkmen oluşturmaktadır. Yani tarihiyle, mimarisiyle, edebiyatıyla, sanatıyla ve nüfusuyla tamamen Türk olan bu şehrin kimliği tartışma konusudur. Çünkü artık herkes bir şehrin kimliğini nüfusla ve seçimlerle kazanılan vekil sayısı ile ölçmektedir.
18 Aralık’ta yapılan mahalli seçimlerde oy kullanmak isteyip çeşitli teknik sebeplerden dolayı oy kullanamayan Türkmenler olmuştur. Ama yürütülen bütün hamasi propagandalara rağmen katılım oranı %43 olmuştur. Bu oran Kürtlerde %60 ve (Sünni) Araplarda (Irak’ın her yerinde olduğu gibi) %65 olmuştur.
Mezhebe bakılmaksızın Türkmen kimliği ile hareket eden Birleşik Türkmen Cephesi Listesi altında bütün Türkmen partileri birleşirken bir de İran’a göz kırpan ve Şii Araplarla hareket eden liste 93 bin Türkmen oyundan 21 binini adeta çalmış ve ne kendisi bir vekil çıkarabilmiş ne de Türkmen adıyla hareket eden listenin bir vekil daha kazanmasına izin vermiştir.
Gelelim Tuzhurmatı gibi bir Türkmen İlçesinin bulunduğu Selahattin İline. Tahminlere göre bu ilde takriben 60 bin seçmen bulunmakta ve 45 bini Tuzhurmatı’da bulunmaktadır. Bu Türkmen seçmenlerden sadece 9500’ü sandığı gitmiş. Yani bu kadar Türkmenliği ile övünen bu şehrin sadece %21’i sandığa gitmiştir. Seçilen aday Haşd Şaabi’nin desteği ile kazanmıştır. Bu tablo Tuzuhurmatı’nın milli Türkmen kimliğini terk ettiğini ve mezhebi bir kimliğe büründüğünü göstermektedir. Diyala’da bir Türkmen kadın aday kazanamazken, hiç erkek aday bile çıkmamıştır.
Musul’da durum daha farklı değil. Evet Türkmenler en çok vekili Musul’da çıkarmış ama buranın hem sandalye sayısı 26 hem de burada hiç yoksa 250 bin Türkmen seçmen vardır. Bu üç vekilden biri şu anda Irak Savunma Bakanı olan, bir zamanlar Türkmen Kurtuluş Partisi’nin kurucusu ama Sünni Arap listesinde Savunma Bakanı olunca bir televizyon programında açıkça Arap kökenli olduğunu ve soyadının Abbasi olduğunu söyleyen Sabit Beşşar’ın oğludur. Diğer Irak Türkmen Cephesi’nin adayı bir diğeri de Bedir grubunun adayıdır. Diğer taraftan 6 sandalyeyi Kürtler (4 KDP, 2KYB) ve 26 sandalyeyi de Sünni Araplar kazanmıştır. Hâlbuki Türkmen Kurtuluş Partisi bir önceki mahalli seçimlerde Musul’da 6 vekil kazanmışlardı. Bu durumda Türkmenlerin Musul’da temsil hakları %12 gibi küçük bir orandır.
Bu tespitleri bir makale diye sunmuyorum, bir rapor olarak muhatabına arz ediyorum.
Not: Cumhurbaşkanlığı eski danışmanlarında İlnur Çevik ODA TV kanalına verdiği demecinde şu ifadeyi kullanması düşündürücü “Birileri (Kerkük) konusunda Cumhurbaşkanımıza hesap vermelidir.” Haklı değil mi sizce?
——————————————-
Kaynak:
https://fikircografyasi.com/makale/irak-mahalli-secimleri-turkmenler-azinliga-mi-dusuyor
