Osmanlı şiiri üzerinde çalışanlar zaman zaman anlam kapalılığı üzerinde dururlar. Bu “kapalı” kavramı aslında bir araştırmacının ne demek istediğini tam olarak izah etmez. Metnin kapalı olduğunu ifadesi bizce o metnin, yorum sahibine kapalı olduğunu bir başka ifadesidir.

Sonda söylenmesi gerekeni başta söylemek gerekirse bu şiir günümüz okuyucusuna ve araştırmacısına anlamın kapılarını kapatmış gibidir. Çünkü günümüz insanı, bu şiir geleneğinin doğduğu kavramlara; tecrübe, bilgi ve hayat şartları itibariyle uzaktır.

Öyleyse Osmanlı şiiri kendini kapatmış bir şiirdir. Bunun bizce en büyük sebebi de özellikle sosyal bilimlerde uzmanlık alanlarının bir yanılgılar yumağı hâline gelmiş olmasıdır. Her şeyden önce bu edebiyatı anlayabilmek için bir dil felsefesine ihtiyaç vardır. Bu anlamda metnin yazıldığı dönemde kelimelerin hangi anlamlara gelebileceği meselesi aşılmış olmalıdır. Örneğin nefis mertebeleri, seyr ü sülûk gibi o dönem Türk toplumu ve edebiyatı için son derece doğal ve hayatın parçası olan kavramların yeteri kadar anlaşılmış olması gerekir. Aksi hâlde ne metnin yazarı anlaşılabilir ne de muhteva tespit edilebilir!

Ortalama birinin bugün bu edebiyattan anladığı şey metnin bağlamından oldukça uzakta bir yerde durmaktadır. Sonuçta aksi iddia edilse bile mazmunların, kavramların, kelimelerin ardına gizlenmiş dünya kapılarını bize henüz tam olarak açmamıştır.

Osmanlı şiiri, araştırmalara, yayınlara, kaleme alınan kitaplara ve yazılara rağmen kapalı bir şiir olmaya devam ediyor. Bu şiiri ören kavramların arkasında ne olduğu, şiirin hangi endişelerle yazıldığı tecrübe itibariyle bilinemiyor. Osmanlı şiir geleneği hakkında konuşanların çoğu, yaşamadığı, belki de benimsemediği bir bir hayat görüşünden bahsediyor demektir. Hâliyle gelenek, bu tavır karşısında anlamın kapılarını bize kapatmaktadır.

Bu şiir geleneğine yönelik uzmanlık tavrı, bizce tam bir yanılgıdır. Çünkü Osmanlı şiirine yönelik çalışmalar ülkemizde metin neşrinden ve sözlük çalışmalarından öteye pek gidememiştir. Özellikle de Ali Nihat Tarlan hocanın yaklaşımları ne yazık ki, kendisinden sonra devam ettirilememiştir. Bu durumun bir süre daha böyle devam edeceği anlaşılmaktadır. Çünkü akademik araştırmalara hâkim olan üslûp ve zihniyet, Osmanlı şiirinin anlaşılmasındaki önemli engellerden birisidir.

Akademik araştırmalara hâkim zihin yapısının kırılması zordur. Kökeni Batı’dadır ve trajikomik bir şekilde bir Doğu edebiyat geleneği olan Osmanlı Edebiyatını çalışma, yorumlama ve anlama iddiasıyla hareket etmektedir.

Sonuçta Osmanlı şiirine yönelik çalışmalar, bu devre ait metinleri anlama endişesinden değil, metinleri bir tahlil ve incelemeyle birlikte neşretme endişesinden ortaya çıkmıştır. Bunlarda görüleceği üzere tenkitli metin neşirleri ve tahlil / inceleme metotları divanların ve mesenevilerin içerdiği anlam dünyasında derinleşmede oldukça yetersizdir. Üstelik metot, metni anlamaya müsaade etmemekte, hatta bu metinleri anlamada önümüzde bir engel gibi yükselmektedir.

Tenkitli metinler ve tahlil çalışmaları, bir şairin şiir dünyasını, şiirin yazılma sebeplerini, metnin ve kavramların ait olduğu geleneği ve bunların bağlamını tespit ve teşhis edemez. Buna yönelik çalışmara akademik zihniyet de müsaade etmez.

Bu türden çalışmaların özellikle inceleme kısımlarının o metnin anlaşıldığı yönündeki yanılgı günümüzde sürüp gitmektedir. Bir şairin bir kelimeyi kaç kere ve hangi sıklıkla kullandığı, redif ve kafiyelerin türleri ve oranları, şiirlerdeki sosyal hayat unsurları bir şairin şiirini yazarkenki motivasyonunu, geleneği ve elbette şairin dünya görüşünü, duygularını ortaya koyamaz. Ortaya çıkan yanıltıcı tutum ve tavırlar sebebiyle Osmanlı şiiri kendini günümüz okuyucusuna kapatmış bir şiirdir. Bu şiir geleneğinde anlamın kapılarını aralamanın yolu bizce geleneksel şerh yöntemleridir.