Türk Savunma Sanayinin ilk Örneklerinden olan, Nuri Killigil’in Sütlüce’deki Silah ve Mühimmat fabrikasına yapılan sabotaj sonucu, Nuri Paşa ve 28 fabrika çalışanı 75 yıl önce bugün (2.Mart.1949) şehit olmuşlardı
Enver Paşa’nın öz kardeşi olan Nuri Killigil; 1911 ve 1912’de Trablusgarp’ta Atatürk’le birlikte İtalyan işgaline karşı savaştı. Birinci Dünya Savaşı’nın sonuna doğru, 1918’de Kafkas İslam Ordusu Kumandanı olarak Bakü’yü Ermeni Taşnakların ve Rusların işgalinden kurtardı. ‘Bakü Fatihi’ olarak bilinen Nuri Paşa TBMM tarafından İstiklal Madalyası’yla onurlandırıldı.
Daha sonra Sanayiciliğe soyunan Nuri Paşa Zeytinburnu’nda kok kömürü satan bir şirketi satın alıp burayı bir silah fabrikasına dönüştürdü. Bu fabrikada tabanca, matara, demir çubuk, gaz maskesi ve mermi üretmeye başladı.
Daha sonra Killigil fabrikasını genişleterek Sütlüce’ye taşıdı, yeni motor ve makinelerle havan ve havan mermisi üretimine de başladı.
2 Mart 1949 günü saat 17.10’da fabrikada faili meçhul peş peşe üç büyük patlama meydana geldi. İlk patlama kimyahanede olmuştu. Olayın siyâsî bir sabotaj olduğu da iddia edildi. 18 Mart’ta olay mecliste görüşülürken, bazı milletvekillerinin “hadise örtbas edilmeye çalışılıyor” diye itiraz etmeleri üzerine 23 Mart’ta başbakan, mecliste açıklamalarda bulundu. Bu açıklamanın arkasından konu TBMM’de kapalı oturumda görüşüldü. Kapalı oturumun tutanakları hala yayınlanmadı
İlginç Notlar;
1) Nuri Paşanın silah fabrikasında meydana gelen patlamanın, İsrail’e karşı savaşan Arap Direnişçiler için bol miktarda silah ve mühimmat siparişi alınmasından ve üretime başlanmasında sonra gerçekleşti.
2) Türkiye’nin ABD ile yakınlaştığı 1945 ve sonrasında, Bu Bombalama yanında Nuri Demirağ’ın uçak fabrikasının üretimine de engeller konuldu. Aynı engelleme Vecihi Hürkuş’un çalışmaları için de yapıldı
3) İlk Silah Fabrikatörlerinden Şakir Zümre de silah fabrikasını kapatmak zorunda kaldı.
4) 1945’li yıllardan sonra Türkiye’niin Nato’ya girişi ile paralel hem kamunun hem de özel sektörün silah ve uçak fabrikalarının üretimine son verilmesi tesadüf mü?
5) Nuri Paşa büyük bir işadamı olması yanında, Bakü Fatihi olarak bilinmesine, Enver Paşa’nın kardeşi, Eski Genel Kurmay Başkanlarından Kazım Orbay’ın akrabası, Kutul Amare komutanı Halil Paşa’nın yiğeni olmasına rağmen, cenaze törenine 30*35 kişi katıldı…
6) Cumhurbaşkanı İnönü, Başbakan Günaltay ve Anamuhalefet lideri Celal Bayar taziye mesajı yayınlamadı.
7) Patlamadan kısa bir süre sonra 1949 Mart’ında Türkiye İsrail’i tanıdı.
