Kore Savaşı‘nda Türk Tugayı‘nın Çin Halk Kurtuluş Ordusu birliklerine karşı direndiği ve ABD ağırlıklı BM askerlerine güvenli biçimde geri çekilme fırsatının verildiği muharebedir. Kunu-ri’de Türk askeri dayanmasaydı ABD birlikleri imha edilecekti. Kunu-ri’de yaşanan çatışmada Türk Tugayı en ağır kaybını verdi.
Birleşmiş Milletler’in savaş çağrısı
Türk askerinin Kore macerası, ülkenin kuzey ve güney olarak ikiye ayrılmasıyla başladı. İki taraf arasındaki sorunlar, 25 Haziran 1950’de Kuzey Kore ordusunun sınır olarak belirlenen 38’inci paraleli geçmesiyle ayyuka çıktı. Bunun üzerine Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi (BMGK) devreye girdi, Kuzey Kore’yi saldırıları durdurması için uyardı. Ancak sonuç alınmadı.
Savaş artık kaçınılmazdı. Birleşmiş Milletler (BM) 27 Haziran’da üye ülkeleri Güney Kore’ye askeri yardımda bulunmaya davet etti. O günlerde Türkiye II. Dünya Savaşı sonrasında kurulan NATO’ya girmek istiyordu. Güney Kore’ye asker gönderilmesi aynı zamanda bu sürece katkı sağlayacaktı. Böylece 25 Temmuz 1950’de Kore’ye asker gönderme kararı alındı.
Türk askeri ülkesinden binlerce kilometre uzakta, Kore’de savaşa gitmek için İskenderun’dan yola çıktığında takvimler 17 Eylül 1950’yi gösteriyordu.
Tuğgeneral Tahsin Yazıcı komutasındaki 5 bin 83 kişilik Türk Tugayı sevgi gösterileri arasında uğurlandı. Türk Tugayı, uzun yolculuğun ardından 17 Ekim’de Pusan Limanı’na ulaştı. Ardından 120 kilometre uzaklıktaki Taegu kentine hareket etti.
Türk Tugayı’nın Tokchon’a doğru ileri hareketi
26 Kasım 1950 saat 18.00’de Teğmen Hasan komutasındaki 3. Bölük silah takımı ile takviye edilmiş Üsteğmen Kamil Doğan komutasındaki keşif takımı Tokchon’a doğru hareket etti. 5 dakika sonra tugay birlikleri de yola çıktılar. 27 Kasım 1950 saat 03.00’e kadar birlikler Choyang-myon’a vardılar.
27 Kasım 1950 saat 14.30 civarında ABD Kara Kuvvetleri 9. Kolordusu’ndan Türk Tugayı komutanlığına Tokchon’a gitmemesi ve önceki gece kamyonlardan indiği yerin 10.000 yarda doğusunda kalarak yolu kapatması için emir geldi. Ayrıca Chongsang-ni’de bir alay büyüklüğünde Çin birliğinin göründüğü bildirildi. Ancak ne 9. Kolordunun amacı ne ABD 2. Piyade Tümeni’nin durumu ne de Güney Kore 2. Kolordusu’nun bozgununa ait bilgi verildi.
Kunu-ri’ye geri çekiliş
Türk Tugayı, Kuzey Kore’yi destekleyen Çin’in başlattığı büyük saldırı arifesinde bölgeye gitti. Saldırı karşısında Çin sınırına yaklaşık 100 kilometre uzaklıktayken Birleşmiş Milletler askerleri geri çekilme kararı aldı. Türk Tugayı, en çetin muharebesini işte bu çekilme sırasında yaşadı.
27 Kasım gecesi Türk Tugayı’nın takviyeli keşif takımı, Wawon’un doğusundaki savunma pozisyonunu devraldı. İlk olarak Çin Halk Gönüllü Ordusu 114. Tümeni’ne bağlı 342. Alay ile karşılaştı. Daha sonra 342. Alay ile Türk Tugayı’nın ileri karakolu arasında 28 Kasım’ın tüm gün boyunca devam eden mücadelenin sonucu 400 Türk asker öldü ya da yaralandı.
28 akşam alacakaranlık saatinde Türk Tugayı daha sağlam savunma hattı tesis etmek için batıya Sinnim-ni’ye doğru 5 km (3,1 mil) geri çekilmeyi denedi. Fakat Çin Halk Kurtuluş Ordusu 342. Alay, Türk Tugayı’nın gerisinden taarruz ederek tamamen kuşattı. Türk Tugayı keşif takımının karargâhı ile arasındaki irtibatı kesildi.
Sinnim-ni Muharebesi
28 Kasım 1950 akşamı Türk Tugayı’nın 1. ve 2. Taburu Choyang-myon’dan çekilmeden önce Sinnim-ni’nin güneydoğu ve kuzeybatı sırtlarında savunma mevzii işgal etti.
29 Kasım 1950 tarihinde 2. Tabur Sinnim-ni’de Çin Halk Kurtuluş Ordusu ile savaştı ve yarı kuşatıldı. 1. Tabur 1. ve 3. Bölükleri gece Kaechon’a ulaşabilirdiler. Fakat Sinnim-ni’de savunma mevziinde kalan 2. Bölük Çin birlikleri tarafından kuşatıldı.
Kuşatmada Çinliler tarafından esir alınan Türk ve bazı Amerikalı askerler.
29 Kasım 1950 saat 10:00’da ABD Kara Kuvvetleri 2. Tümeni’ne bağlı 38. Piyade Alayı Komutanı’nın emrinde bir piyade taburu ve bir tank bölüğü Kaechon’a yardıma geldi. Kuşatmadaki Türk Birliği yardımın da katkısıyla kuşatmayı yararak geri çekilebildi.
Türk birliğinin direnişi sayesinde Birleşmiş Milletler Kuvvetleri’nin çevrilmesi ve cephenin çökmesini engellenmiştir. Yan ve gerilerini koruma görevi verilen Türk Tugayı, görevini yerine getirmiş ve müttefik kuvvetlere geri çekilmek için gereken 3 günü kazandırmış, kendisi de zayiat vermesine rağmen kuşatmayı yararak imhadan kurtulmuştur. 26-29 Kasım tarihleri arasında Kunu-ri’de yaşanan çatışmada Türk Tugayı en ağır kaybını verdi.
Kunu-ri olarak adlandırılan bu muharebelerde Türk tugayı’nın toplam zayiatı 767 subay, astsubay ve erdir (218 şehit, 455 yaralı ve 94 kayıp).
721 şehit verildi
3 yıl süren savaş boyunca Türkiye 3 kez tugay gücünde değiştirme birliği gönderdi Kore’ye. Böylece toplamda 23 bine yakın Türk askeri Kore’de görev yapmış oldu.
Savaş bittikten sonra asker sayısı kademeli olarak azaltıldı. 1960’da askeri birlik, 200 kişilik bir bölük gücüne düşürüldü. 1965’te sembolik olarak manga düzeyine indirildi. 1971’de ise Türk askeri tamamen geri çekildi. Kutup Yıldızı, Kore Savaşı’nda toplam 721 şehit verdi. Yaralı asker sayısı 2 bin 147’ydi. 175 askerden ise bir daha haber alınamadı.
Tahsin Yazıcı, Kore Birinci Türk Tugayında Hatıralarım, Ülkü Basımevi, 1963, s. 156
