Fatma Adile BAŞER

“Mûsıkî Külliyatı” Niteliği ile Güfte Mecmualarına Bakış        

Müzik biliminin temel kaynakları arasında yer alan güfte mecmuaları, Yahya Kemal’in Itrî şiirindeki dizeleriyle “Gemiler geçmeyen bir umman”daki seslerden, bestelerden haber veren eserlere benzemektedirler. Makamlar esas alınarak kısımlara ayrılmış bulunan bu mecmualarda, çeşitli besteler makamlarına göre, ait olduğu kısımlarda yani makam fasıllarında, kendine yer bulmaktadır. Bu açıdan bakıldığında güfte mecmualarının her biri, güfteleri kaydedilmiş bir “Mûsıkî külliyatı” görünümündedir. Ancak ne var ki bu eserler, müziğin özgün dokümanları kabul edilen notayı bünyesinde barındırmadığı için, müzisyenlerce mûsıkî külliyatından çok, bir şiir defteri yahut bir şiir antolojisiymiş gibi değerlendirilmiş, önemi ikinci, üçüncü derecelere ötelenmiştir. Nitekim bu sebeple olacak, güfte mecmuaları üzerindeki akademik çalışmaların, nisbi olarak diğer müzik sahalarından çok daha az gerçekleştirildiği bir vakıa olarak gözlenmektedir.

 “Mûsıkî külliyatı” vasfı taşıyan bu eserler, notanın yaygın olmadığı dönemlerin ürünü olduğundan, ister istemez bestelerin güfteleriyle hacim kazanmış ve bu yüzden de “güfte mecmuası” genel adlandırmasına tabi tutulmuşlardır. Bu adlandırmanın, eski eser tasnifi saikiyle son devirlerde yaygınlaşarak kullanıldığı gözlenmektedir. Eski kütüphane kayıtlarında ise bu eserlerin türü “Mecmua” yani derleme olarak gösterilmekte, sahasının mûsıkîyi ilgilendirmesi dolayısıyla “Mecmua-i mûsıkî/Mûsıkî Mecmuası” olarak kaydedilmektedirler.[1] Nitekim, makalemize konu olan Berlin 3370 numaradaki eser de iç kapakta “Mecmua-i Mûsıkî” olarak kaydedilmiştir. Bu kabil mûsıkî mecmualarının muhtevalarındaki özellikler, “Beste ve Semâî Mecmuası”, “Şarkı Mecmuası”, “İlâhi Mecmuası”, “Âyin Mecmuası” gibi adlandırmalarla açıkça belirtilmektedir. Ayrıca, yazım gerekçesi ve işlevinin kişiye özel izler taşıması sebebiyle bu mecmualar, ya derleyicisinin adıyla veya derleyicisinin verdiği daha özel adlarla da isimlendirilmektedirler.[2]

Bu mecmualar mûsıkî repertuarını tespit için oluşturulduklarından, bestelere dair hatırlatıcı bazı bilgilerle de takviye edilmişlerdir. Güftesi ve terennümleriyle kaydedilen bestelerin, makamı, usûlü, beste biçimi, bestecisi ve güfte sahibinin belirtilmesi yanında, ufak tefek makam ve daha çok usullere dair bazı ek bilgilerin yer aldığı da görülür. Her türlü hatırlatıcı bilgi ve açıklamalarla bir bütün olarak planlanan bu mecmuaların, işlev ve nitelikleri açısından ait oldukları devirlerin yaşayan mûsıkîsini yansıtan birer “eser külliyatı” olarak değerlendirilmeleri uygun olur. Bu derlemelerin yazılış gayesinin mûsıkî olduğu gerçeğinin diri tutulması, müzik-bilim açısından yapılacak araştırmaları bereketlendireceğine inanıyor, bu sebeple güfte mecmualarının, notası yazılmamış mûsıkî külliyatları olma vasfını, kuvvetlice vurgulamak istiyoruz. Nitekim notanın yaygınlaşmasıyla birlikte, bu notasız beste külliyatlarının, yani güfte mecmualarının yerini nota külliyatları veya fasıl defterlerinin aldığı bir vakıadır.

Güfte mecmuaları söz konusu olduğunda bu eserlerin, kimler tarafından, kim veya kimler için yazıldığı sorusunu sormak gerekiyor. Bu dikkatle değerlendirildiğinde güfte mecmualarının, oluşabilecek istisnalar hariç tutulursa, tertipleyen tarafından, bizzat kendi kullanımı için yazıldığı anlaşılmaktadır. Nitekim mecmuanın işlevi ve repertuarın sürekli genişlemesinden ötürü bu eserlerin sonlandırılamadığı, hatta kullanımdaki şahsîliği sebebiyle çoğu zaman bir imza da taşımadığı ve başka eller tarafından mecmuaya daha sonraları bazı eklemeler yapılabildiği gözlenmektedir[3].  Mecmualar birbiriyle karşılaştırıldıklarında, makam fasıl sıralamaları, repertuar ve besteciler bakımından, mûsıkî kültürünün yekpareliğinden kaynaklanan bazı tekrar ve benzerlikler söz konusu olabilmektedir. Ancak dikkatli bakıldığında bu mecmuaların her birinin müstakil içerikli ve tek nüsha olduğu görülmektedir. Biz bu eserlerin hafızaya ayna tutan hatırlatıcı özelliğine ve bu işlevin şahsîliğine özellikle dikkat çekmek istiyoruz. Nitekim Müstakimzâde Süleyman Efendi (ö.1788) kendi güfte mecmuasına eklendiği şu manzumede bu durumu açıkça ifâde etmektedir:

“Bu mecmûa olup âyîne-i sâhib-i nefs her dem

Usûl ile çıkardı nakşını bir demde cânânın”[4]

Bilindiği gibi eskiden mûsıkîde yetişmiş olmanın derecesi, “mahfûzat” adı verilen ve bir üstat mûsıkîşinastan meşketmek suretiyle hafızaya alınan, yani bellenen eserlerin çokluğu ile ölçülmekte idi. Müzisyenlerin hafızalarını diri tutabilmek için bazı yöntemler kullandıklarını da biliyoruz. Bu yöntemlerin en dikkate değer olanları ise söz unsuru, usul ve vezin bilgisi idi. Buna ek olarak, hafızaya alınan eserlerin daha sonra hatırlanabilmesi için, bu işe mahsus kılınmış bir deftere kaydedilmesi, müzisyeni rahatlatan ve işini kolaylaştıran önemli bir unsur olarak dikkat çekmektedir ki, bugün biz bu eserlere genel adıyla “Güfte Mecmuaları” diyoruz. Bu noktadan bakıldığında, şahsi eser bilgisinin, yani “mahfûzatın” kaydedilmesi anlamına gelen güfte mecmuaları, hatırlatıcılığı sebebiyle, mûsıkîşinasların rağbet göstedikleri, bestecilerin aynı zamanda kendi bestelerini kaydettikleri bir yazım biçimi ve dahası mecmua sahibinin mûsıkî hafızasının kağıda dökülmüş bir kopyası demek oluyordu. Nitekim yine Müstakimzâde Mecmuası’nın sonuna eklenmiş Seyyid Feyzullah’a ait bir beyitte, güfte mecmualarına yüklenen bu göreve açıkça dikkat çekilmektedir:

“Gâh mecmua gibi koynuna kor gâh bakar

Dil veren kimse yanılmaz ulemâzedelere”[5]

Bugün elimizdeki bilinen en önemli güfte mecmuaları, Hafız Post, Ebubekir Ağa, Hâşim Bey vb. mecmua örneklerinde olduğu gibi, bizzat bestecilerimizin kendi tertipleridir. Dolayısıyla her bir güfte mecmuasının, her zaman bir besteci olmasa bile, muhakkak bir mûsıkîşinasa ait olduğu gerçeği, ihmal edilmemesi gereken bir husustur. Bu dikkatle ele alınacak mecmualar, daha fazla anlam kazanacak, hacmi ve içeriği üzerinden elde edilecek bilgi ve çıkarımlar, müziğimize ve müzik tarihimize yeni imkânlar sunacaktır.

Diğer taraftan mecmualardaki eserlerin, yine mecmuanın yazarı tarafından meşkedilerek kaydedilme ilkesi, hem nakledilen devrin repertuarının, hem de tek tek eserlerin sahihliğinin de belgesini teşkil ediyor. Bu anlayış ve yöntemin “eski mûsıkî” olarak vasıflandırılan Tanzimat öncesi dönemlerden notanın yaygınlaştığı Tanzimat sonrasına kadar ısrarla devam ettirilmesi dikkat çekiyor. Ancak Tanzimat’tan sonra, basılı eserlerin önemli bir yekûn oluşturduğu dönemde ortaya çıkan güfte mecmualarında ise, modern antolojik unsurların öne çıktığı ve eserlerin basılı olmasından dolayı kişiye özel kullanımdan çıkarak, kamunun dikkatini çekecek ticârî bir tarza yöneldiğini de söylememiz gerekiyor. Güfte defterini tutan kişinin, bestesini bilmediği halde gelişi güzel güfte yazma işine girişmesi, esâsen “eski mûsıkî” yöntemine ve meşk sistemine aykırı bir durumken, Tanzimat sonrasında, notanın da yaygınlaşmasıyla bu durumun değişikliğe uğradığı açıktır.

Ülkemizde ve dünyada Osmanlı sahası nadir eser kütüphanelerinde, yüzlerce güfte mecmuasına rastlanmaktadır.  Çeşitli seviye ve hacimlerde karşılaşılan bu eserler, Osmanlı devrinde, mûsıkîye gösterilen büyük ilginin açık bir delilidir. Osmanlı toplumunda mûsıkînin bir meşgale alanı olarak, hangi nicelikle yer tuttuğunun tespiti, yine mûsıkî mecmuaları aracılığı ve bu mecmuaların adedine bakarak somut olarak aydınlatılabilecek bir konudur. Nitekim bu sahada çalışan araştırmacılar dikkat çekici yüksek rakamlar vermektedirler[6].

Diğer taraftan, bu mecmualar üzerinde çalışılması, en az mecmuaların sayısı kadar mûsıkîşinasla, tarihi açıdan bilgi temasını anlamına gelmektedir. Mecmualarda verilen eserler aracılığı ile saray, tekke, muhtelif şehirler, zümreler vb. çeşitli mûsıkî muhitleri ve mahfilleri hakkında fikir sahibi olma imkânı bulunmaktadır. Ayrıca, aynı devirlerde yazıldığı halde, farklı müzik muhitlerinin ürünleri olan mecmuaların karşılaştırılması da şüphesiz benzerlik ve farklılıklarıyla devrin müziğinin daha iyi anlaşılmasını sağlayacak kaynak bilgilerini, zımnen bünyesinde barındırmaktadır. Bunun yanında bestelere ait künye bilgilerinin, karşılaştırmalar yapılarak sağlamlaştırılması, doğru bilgilere ulaşılması bakımından önemlidir.

 Bu düşüncelerden hareketle, çalışmamıza konu olan minyatürlü mecmuanın, çeşitli özellikleriyle ve yeni araştırmalara veri sağlayacak şekilde tanıtılmasına özen gösterilmiştir.

1-Eserin Şekil Özellikleri

Üzerinde durduğumuz eser, Berlin Devlet Kütüphanesi, Prusya Kültürel Mirası eserleri arasında Ms.or. fol.3370 numarada kayıtlı bir güfte mecmuasıdır. İlk sayfasına rik’a ile yazılmış “Mecmua-i Mûsıkî” ibâresi dolayısıyla kütüphane kayıtlarına bu adla geçmiştir. Eserin başında ve sonunda eserin adına ya da yazıldığı tarihe ilişkin herhangi bir kayıt bulunmamaktadır.

1b’de yer alan Mihrabiye kısmı, zencerekle çerçevelenmiş iki bölümden oluşmaktadır. Allta altınla boyalı ve iki yanı simetrik tarzda tezhiplenmiş dikdörtgen bir kısım; üstte mihrap biçimiyle yine tezhipli bir başka form bulunmaktadır. Üstteki formun merkezinde beyaz yapraklı hatâî figürü ve etrafına serpiştirilmiş uçuk renkleriyle çiçekler vardır. Altın ve lacivert rengin hakimiyeti dikkat çekmektedir. Tığlar lale ve çiçek motiflidir. Ancak bu kısma hiç yazı yazılmamış, boş bırakılmıştır. 105 varaktan oluşan eserde boş kısımlara da rastlanmaktadır. Toplam boş varak adedi 34 dür. Kırmızı mürekkeple verilmiş sayfa numaraları takip edilebilmektedir. Eser itinalı Talik hatla yazılmıştır.

Eserin, saray işi bir itina ile hazırlandığı gözlenmektedir. Altın şemseli, kırmızı meşin ciltlidir.  Cildin kapak içleri kırmızı kiremit renklerinin ağırlıklı olarak kullanıldığı battal ebrusu ile kaplıdır. Kullanılan kâğıtların tamamı sarımtırak renkli ve üzeri serpme gümüşle kaplıdır. Bütün sayfalar ince siyah mürekkeple, çift yazma sütunu oluşturacak şekilde planlanarak çerçevelenmiş ve çerçeve içleri altın varakla doldurulmuştur. Sayfa numaraları, fasılların başındaki makam adları, eserlerin başlıkları olarak kullanılan, bestenin formu, usulü, besteci ve güfte sahibinin adı ile nakarat, terennüm gibi bestelere ait bazı özellikler, kırmızı mürekkeple yazılarak belirtilmiştir. Eserin ölçüleri 26×14,5 cm ile 19×8 cm’dir.

Sayfalarda yazı alanı olarak belirlenen çift sütunların her birine genellikle iki eser güftesi yerleştirilmekte, böylelikle her sayfada genellikle dört farklı eser bulunmaktadır. Ancak kullanılan güfte ve terennümlerin uzunluğuna bağlı olarak bu yerleştirmede, bazı değişikliklere rastlanmaktadır. Mecmuada 6 adet minyatür bulunmaktadır.

2-Yapısal  İçerik

Giriş kısmında belirttiğimiz gibi, güfte mecmuaları bir mûsıkîşinâsın, meşk ettiği mûsıkî eserlerini, daha sonra hatırlayabilmek için kaydettiği şahsî derlemelerdir. Bu sebeple her bir mecmua, içeriği, makam fasılları, eser sıralaması, beste bilgileri bakımından, derleyicisinin bilgisini ve dikkatlerini yansıtan tek nüsha eserler olmaktadır. Bu tip mecmualar birbiriyle karşılaştırıldıklarında, makam sıralamaları, kayıtlı eserlerde örtüşmeler elbette söz konusudur. Fakat bu benzerlikler, mûsıkînin kendisinden kaynaklanmakta ve bestelerin nesilden nesile ne derece aktarılabildiğinin somut mehazlarını oluşturmaktadırlar.

Mecmua-i Mûsıkî adıyla Berlin Devlet Kütüphanesi Ms.or. fol.3370 numarada kayıtlı güfte mecmuasında, müzik sahneleri ve çalgılar bakımından dikkat çeken altı adet minyatür bulunmaktadır. 36 adet makam faslından meydana gelen Mecmua’da Sünbüle makamı faslı açılmış ancak eser kaydedilmemiştir. Eserde, 74 besteciye ait bestecisi kaydedilmemiş 14 güfteyle birlikte toplam 547 güfte bulunmaktadır. Mükerreren yazılmış olanlar bu sayıya dahil edilmemiştir. Beste ve semai formundaki eserlerin ağırlık taşıdığı bu mecmuada nakış, nakış semâî ve şarkı formlarıyla da karşılaşılmaktadır. Pençgâh faslında, Ayin-i Kadim’lerden kabul edilen Pençgâh Âyini’nin, bestekârı olarak Sultan Veled Hz. gösterilerek güftesine yer verilmesi dikkat çekicidir. Eserde 24 farklı usulün adı geçmektedir.  

Beste ve semâi formunun ağırlık kazandığı bu mecmua, aslında bir “Beste ve Semâî Mecmuası”dır. Hâce (Abdülkadir Merâgî XV.yy), Ali Hâce (XVI.yy), Acemler (XVII.yy), Hafız Post (ö.1694), Itrî (ö.1712), Âhenî Çelebi (ö.1700) gibi besteciler, Mecmua’daki en eski isimlerdir. Bekir Ağa (Ebubekir ö.1759), Tanbûrî İsak (1814), Corci (ö.1805?), Dilhayat (Kalfa ö.1780), Seyyid Ahmed Ağa (ö.1794) gibi besteciler ise zikredilenlerin zamanımıza en yakın olanlarıdır. Ancak bestecilere dair ağa, çavuş, başçavuş gibi unvan belirten ifadelerin tedricî kullanımlarından, eserin yazıldığı dönemde bu bestecilerin henüz genç oldukları kanaati uyanmaktadır. Bestekâr adları ve genel olarak Mecmua’daki tezyinî ve estetik özellikler, mecmua sahibinin sarayda görevli bir nakkaş ve mûsıkîşinas olduğu intibâını kuvvetle vermektedir. Saray’da kaleme alınan bir eser olmasına rağmen, bestekâr sultan, III. Selim’in adının hiç geçmemesi, eserin yazılış döneminin III. Osman (1754-1757), III. Mustafa (1757-1774) saltanatına tesadüf ettiğini göstermektedir.

Mecmuada her bir faslın başında ilgili makamın adının geçtiği beyitler bulunmaktadır. Bu beyitler, makam öğretiminde kullanıldığı tahmin edilen bir kâr-ı nâtık güftesidir. Bu güftelerle bestelenen eserlerin beyitleri, zikredilen makamlara geçki yapılmak suretiyle tek tek gösterilmektedir. Fasıl başlarında böyle bir manzum seçilmesi, hem estetik hem de beyitlerin hatırlatıcılığı bakımından dikkat çekicidir. Söz konusu manzume, şiirlerinde Sâmî mahlâsını kullanan Arpaeminizâde Mustafa Efendi’ye (ö.1734) aittir[7]. Tamamı 63 beyitten oluşan Sâmi’nin Kâr-ı Nâtık’ında toplam 57 makam zikredilmiştir[8]. Elimizdeki Mecmua’da ise bu beyitlerden 34 adedi kullanılmıştır. Evç-bûselik ve Şehnaz-bûselik fasılları ise manzumenin yazılmasından daha sonra ortaya çıkan makamlar olduklarından, adları beyitlerde geçmemektedir. Bu makamlara ait fasıllar, adları başlık yapılarak açılmıştır. Bu durum Mecmua’nın XVIII. yüzyılın ikinci yarısında yazıldığını göstermektedir. Aynı yüzyıla iki ayrı güfte mecmuasında daha bu manzumenin kullanıldığı görülmektedir. Manzumenin 46 beytini başlangıç kısmına ekleyen Manzum[9] adlı bir güfte mecmuası Ali Emiri, nr.705 ile bu beyitlerden 51 tanesini fasıl başlarına taşıyarak kullanan Hasan Gülşenî Mecmuası[10] göz önüne alındığında, bu şiirin muhtemelen besteli olarak XVIII. yüzyıl makam eğitiminde yol gösterici olarak kullanıldığı anlaşılmaktadır. Nitekim söz konusu Kâr-ı Nâtık’ın, maalesef notası elimizde olmamakla birlikte, devrin üstat kabul ettiği Ebuİshak-zâde Şeyhülislâm Esad Efendi (ö.1753) tarafından bestelendiği bilgisi de bulunmaktadır[11]. Mecmua’nın, minyatürleri arasındaki eğitim sahnesinde, hocanın önünde resmedilmiş olan eserin, belki de böyle bir güfte mecmuası olabileceği ihtimali dikkat çekiyor. (bkz. III. minyatür)

Mecmua’da yer alan eserler XVIII. yüzyılın beste ve semâî repertuarını işâret etmektedir. Sünbüle makamı için açılan fasla eser kaydı yapılmamıştır. Makam fasıllarının sırası, yer aldığı varak numaraları ve boş bırakılan yapraklar şöyledir:

3-Mecmua’daki Minyatürler

Berlin Devlet Kütüphanesi Ms.or. fol.3370 numarada kayıtlı mecmuanın en dikkat çekici özelliği, şimdiye kadar bilinen güfte mecmuaları arasında tespit edilmiş tek minyatürlü eser olmasıdır. Bir bütün olarak mecmuanın tasarım ve düzeni; tezhip, minyatür gibi tezyini, estetik özellikleri, gümüş simli kaliteli kağıt kullanımı, şemse ve zencerekli cilt işlemeciliği, kırmızı, siyah mürekkepli itinalı güzel yazı vb. özellikleri bu eseri bir kitap sanatı örneği olarak ayrıcalıklı kılmaktadır. Esere ait veriler, onun saray muhitinde hazırlandığını ve yazarının mûsıkî ile meşgul bir nakkaş olduğu kuvvetli izlenimini vermektedir.

Mecmua’da yer alan minyatürler, altı farklı Makam Faslı’nın sonuna resmedilmiş, mûsıkî sahnelerinden meydana gelmektedir. Fasıl sonlarında karşılaşılan sayfa boşluklarının, ileride eklenecek yeni eserler ve mûsıkî sahneli minyatürler için ayrıldığı fakat tezyinle ilgili eklemelerini sona bırakan mecmua sahibinin, eserini tamamlayamadığı anlaşılmaktadır. Nitekim, özenle tezyin edilmiş mihrabiye kısmına hiçbir yazı yazılmadığı gibi, nihayeti belirtecek bir son nokta dahi konulmamıştır. 

1.Minyatür: Hümayun Faslı içindedir. Oturmuş vaziyette iki sazende ud ve def çalarken bir başka genç içecek ikramıyla meşguldür.

2.Minyatür: Acemaşîrân Faslı içindedir. Ayakta Türkistan başlıklı bir neyzen ile oturmuş vaziyette bağlamayı hatırlatan bir telli çalgı çalan bir genç ve onlara sesiyle eşlik eden bir hânende

resmedilmiştir.

I.Minyatür  (41b)                                                                  II.Minyatür (53b)

3.Minyatür Aşîrân Faslı içinde bir mûsıkî dersini tasvir etmektedir. Üç genç bağlama/tanbura benzeri telli çalgıyı, hocaları nezaretinde çalıyor. Sarığı ve sakalı ile yetişkin bir mûsıkî üstadı olarak resmedilen hocaları, İşaret parmağı ile bazı ikazlarda bulunuyor. Önünde duran kitabın,  yazarın hazırladığı güfteli mûsıkî külliyatı olduğu düşünülebilir.

4.Minyatür: Şehnaz Faslı içerisindedir. Ayakta bir genç sekiz burguyla resmedilmiş bir bağlama çalmaktadır. Yine ayakta olarak ona eşlik eden bir sazende def veya dairesiyle görülmektedir. Üçüncü sazende oturur vaziyette çeng çalmaktadır. Bu eserin XVIII. yüzyıl ortalarına aidiyetinin bir başka göstergesi de III. Selim döneminde çengin artık kullanılmıyor oluşudur.

III. Minyatür   (76b)                                                                        IV.Minyatür (84a)

5.Minyatür: Segâh Faslı içindedir. Oturur vaziyette iki müzisyenden biri ney üflemekte bir diğeri “nevbe” veya “Rıfâî kudümü” olarak tanınan tek çanaklı bir kudüm çalmaktadır. Üçüncü genç diğer arkadaşlarına içecek ikramı için hazırlık yapmaktadır.

6.Minyatür: Kürdî Faslı içinde yer almıştır. Diz çökmüş vaziyette bağlama/tanbura çalan bir gence, koltuk davuluyla ayakta bir başka sazende eşlik etmekte, bir diğer genç ise raksetmektedir.

V.Minyatür   (92b)                                                                      VI. Minyatür (105a)

Bütün minyatürler renklerin bol kullanıldığı özenli çalışmalar olarak dikkat çekiyor. Kompozisyonların tümünde üç genç figürün bulunması, Mecmua sahibinin genç bir mûsıkîşinas, nakkaş olduğunu ve arkadaşlarıyla birlikte kendisini de bu minyatürlerde resmetmiş olabileceği ihtimalini akla getiriyor. Diğer taraftan bu minyatürler, günümüzde halk ve klasik müzik bağlamında ayrıştırılmış bunan çalgıların, XVIII. yüzyılda güfteleri verilen kâr, beste ve semâilerin icrasında birlikte kullanıldığının belgelerini oluşturmaları bakımından ilgi çekicidir.

4-Mecmua’da yer Alan Besteciler ve Eserleri:

            Mecmuada yer alan besteci isimlerinin, her zaman açık bir şekilde kaydedilmediği, yer yer sadece unvan ve mahlaslarıyla anıldıkları gözlenmektedir. Elden geldiğince değişkenlik gösteren bu adlandırmaları eserin bütünlüğü içinde değerlendirerek ve biyografik kaynaklardan tahkik ederek, bestecilerin eserin farklı yerlerinde geçen unvanlarını birarada sunmayı tercih ettik.

4.1. Abdullah Teberdâr (?)

4.2.Acemler 17.yy)

4.3. Âhenî Çelebi (ö.1700)

4.5.Ahmed Ağa Seyyid-Çavuş Ağa (ö.1794)

4.6Ahmed Çelebi Na’ne/Nâne (ö.1098/1696-97)

4.7.Ahmed Mehter (?)

4.8.Ali Ağa-Na’lî (?)

4.9. Ali Ağa Müezzinbaşı (?)

4.10. Ali Ağa Rikabdâr (?)

4.11.Ali Derviş Kudûmî (ö.1714)

4.12.Ali Hâce (16.yy)

4.13.Avurdu Delik (?)

4.14. Bekir Ağa-Ebubekir Ağa Çavuş (1685?-1759)

4.15. Cerrâh Müezzini (1744’de sağ)

4.16.Cevher Ağa (?)

4.17.Corci (ö.1805)

4.18.Çorbacızâde (b.1756?)

4.19.Çul Tutmaz (?)

4.20.Dilhayat (1710-1780)

4.21.Esad Efendi-Molla[21] (1685-1753)

4.22.Habib Dedezâde (?)

4.23.Hâce (Abdülkadir Merâgî) (1353-1435)

4.24.Haffâfzâde (Ayakkabıcının oğlu) Edirnevî (?)

4.25.Hâfız – Post Çelebi (ö.1694)

4.26.Haham Nihâvendî (Mûsî) (ö.1760)

4.27.Halifezâde (Tâhir Efendi) (ö.1774)

4.28.Hânendebaşı-Ser Hânende Atîk

4.29.Hasan Ağa Enfî-Burnâz-Hulûs (ö.1724)

4.30.Hasan Efendizâde (Ahî) Çelebi (1718)

4.31.Hibetullah Efendi (?)

4.32.Hindîler

4.33. Hüseyin Ağa-Cemmâl (Deveci)

4.34.Itrî (Buhûrîzâde) (ö 1711)

4.35.İbrâhim Âmâ (?)

4.36.İbrâhim Çavuş Ağa-Atîk (?)

4.37.İbrâhim Çavuş Ağa- Kürkçüzâde (?)

4.38.İsmâil Ağa Başçavuş-Müezzin- Bursevî (?)