Mutluluk hem en büyük zevktir hem de hepimizin paylaştığı ortak bir dilektir. Ancak pek azımız onu kucaklamada, yakalamada ve yaratmada mahirdir. Neden? 

Mutluluğun mottosu ne? 

Mutluluk anlık bir hisse, istisnasız hepimizin mutluluktan havalara uçtuğu bir an illâki vardır. Ama mutluluk olgunlaşma istiyorsa, kat kat birikimi olan ona daha yakındır. Şayet hüner gerektiriyorsa o hüner nasıl edinilir?

Goethe, mutlu bir hayat yaşayıp yaşamadığı sorulduğunda, çok mutlu bir hayat yaşadığını ama tek bir mutlu hafta hatırlamadığını söylemiş. Anlaşılıyor ki mutluluk, kırılgan ve dayanıksız bir duygudur. Neden?

Virgil’e atfen kullanılagelen bir söz var: “Mutlu kimse, şeylerin nedenlerini tanıyan kişidir.”. Bu tanıma uyan kaç mutlu var aramızda? 

İnsan, başına tatsız bir hadise geldiğinde, bunun belli bir neden’ten ötürü meydana geldiğini düşünmeye meyyaldir de mutluluğunun nedenleri kavramaktan olduğunun bilincinde değildir pek. Aristoteles, “her şey her zaman bir sebep’ten/neden’den ötürü olur” der. Ve neden öğretisini dörtlü bir tasnife dayandırır. Maddesel neden, maddenin “hangi şeyden, ne’[y]den?” yapıldığını açıklar. Formel [biçimsel/surî] neden, maddenin öz’ünü ve özselliğini açıklayan bir neden formudur. Ki, maddesiz form olamaz. Etken/Fail neden, ilgili şeyin “kim” tarafından yapıldığını; teleolojik [ereksel/amaçsal/gaî] nedenise, “niçin?” yapıldığını açıklar[1]. 

Bugünkü ağır mutsuzluk dalgasına bu nedensellik formları üzerinden bir açıklık getirilmeye çalışılsa, herkesin kendi mutsuzluğuna dair en tepe neden’i ne olur?  

Dipnot

[1]Kalem örneğiyle açıklamak gerekirse: Kalemin yapımında kullanılan madde, kalemin “maddesel”; kalem formunu/şeklini/biçimini alan biçimsel karakteri ise, “formel nedeni”dir. Kalemi yapan usta, yani onun üreticisi, “etken neden”; muradı ise “teleolojik neden”dir.