Ağıt, Türklerin en eski sözlü kültür ürünlerinden birisi. Çeşitli olayların veya ölenlerin ardından duyguların dile dökülmesi. Özellikle Avşar Türkmenlerinde “ağıt söylemek”, “ağıt yakmak” daha yaygın.
22 Aralık Sarıkamış Harekatının başlangıç tarihi idi.
Ağıtı analar yakar.
Hani oğlunu Yemen’e gönderen ana demiş ya;
“Gitme Yemen’e Yemen’e,
Yemen sıcak dayanaman,
Tan borusu er vurulur,
Sen küçüksün uyanaman”
Sonra tren geliyor. Son askere bakan ana çocuklarını göremeyince yüzbaşının yanına gidiyor, çocuğunu tarif ediyor;
“Alnında parıldar kaşı,
Ağzında ışıldar dişi,
Ben getirdim iki oğul,
Birin bana ver yüzbaşı.”
Sarıkamış Ağıtları da var, hem de çok.
Zala Hala’nın beş oğlundan dördü gidiyor Sarıkamış’a. Birisinin de ayağı aksak olduğundan almıyorlar askere. Zala Hala söylüyor;
“Elif bekâr, Cennet bekâr,
Acemi talime çıkar,
Dört oğlum cephede durur,
Topalım kahrımı çeker.”
Başka şeyler de söylüyor Zala Hala;
“Sarıkamış, Altıbulak,
Soğanlı’yı biz ne bilek,
Bizim oğlan gökçek gezer,
Ağca zıbın, kara yelek.
Sivas’tan, Sarıkamış’tan,
Yatamıyom kara düşten,
Hastam ağır arabacı,
Yavaş indirin inişten.”
Başka ağıtlar da söylenmiş Sarıkamış üzerine;
“Sarıkamış ne aralı,
Kimi ölmüş, kim yaralı,
Daha bunu duymuş var mı,
Yalan dünya kurulalı.
Padişahın oğlu mu var,
Ne bilsin yolda kalanı,
Al at gitti, kır at gitti,
Gelmez dolanı dolanı.
Hekili gönlüm hekili,
Kır atın alnı sekili,
Tez gelesin aslan oğlum,
Evimizin yol vekili.
Gene uğru kış geliyor,
Görmeyene hoş geliyor,
Şu Sivas’a giden kağnı,
Dolu gidip boş geliyor.
Uşak gitti sürüyünen,
Asker kalkar boruyunan,
Hangi eve vardıyısam,
Bir gelin var karıyınan.”
Köyler boşalmış, cenazeyi kaldıracak cemaatın olmadığı köyler. Söylemişler;
“Sarıkamış üstünde kar,
Karında Mehmedim yatar,
Gülüm donmuş kara dönmüş,
Gören sanmış yâri sarar.
Kimi Yemen, kimi Harput,
Üzerinde ince çaput,
Avut yiğit gönlün avut,
Yar sarmazsa Mevlâ’m sarar.”
Her şehidin bir ağıtının olduğu yer Sarıkamış.
Her şehit anasının gülünü bıraktığı yer.
