(d. 15 Şubat 1932 / ö. 31 Aralık 1988)
Yazar, Öğretmen, Mütefekkir
(Yeni Edebiyat / 20. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)

Seyyid Ahmet Arvasi aslen Van ili Bahçesaray ilçesine bağlı Doğanyayla (Arvas) köyündendir. Altı çocuklu bir ailenin ikinci erkek çocuğu olarak Doğubeyazıt/Ağrı’da doğmuştur. Babası ünlü mutasavvıflardan Abdülhakim Arvasî olup, soyu Hz. Peygamber’e dayandığı için “Seyyid” sülalesindendir. Van’da başladığı ilkokulu Doğubeyazıt’ta, Ağrı’da başladığı ortaokulu Erzurum’da bitirdi. 1952 yılında Erzurum Öğretmen Okulu’ndan mezun olduktan sonra Konya Doğanbeyli ilkokulunda üç yıl öğretmenlik yaptı. 1958’de Gazi Eğitim Enstitüsü Pedagoji Bölümü’nden mezun oldu. Balıkesir, Bursa ve İstanbul Eğitim Enstitüleri’nde öğretmenlik yaptı. 1979 yılında Milliyetçi Hareket Partisi (MHP) Genel İdare Kurulu’na seçilmesine mütakiben emekli oldu. Bu görevi 12 Eylül 1980 ihtilaline kadar devam etti. 12 Eylül darbesinden sonra, MHP ve Ülkücü Kuruluşlar Davası’ndan yargılanıp bir müddet Mamak Cezaevi’nde kaldı. İlk kalp krizini burada geçirdi. Cezaevi öncesi ve sonrasında çeşitli gazete ve dergilerde “Türk-İslam Ülküsü” başlıklı ve içerikli yazılar yazdı. 6 çocuk babası olan Arvasî, 31.12.1988 tarihinde İstanbul Erenköy’deki evinde daktilosu başındayken vefat etti. Edirnekapı mezarlığına defnedildi. Yazarın ölümünden önce çeşitli konularda yayımlanmış pek çok kitabı olduğu gibi vefatından sonra çeşitli makalelerinin bir araya getirilerek onun ismini taşıyan neşriyatlar da mevcuttur. Ayrıca, Arvasi’nin düşünce dünyasını konu edinmiş kitap, makale ve tebliğler de çeşitli yazarlar tarafından kaleme alınmıştır.

Yazarın ilk şiiri 1954’te Aras Dergisi’nde, ilk gazete yazısı ise, Yeni Düşünce’de yayımlanmıştır. Hergün Gazetesi’nde başlayan “Türk-İslam Kültürü” fıkra yazıcılığını, ölünceye kadar devam ettiği Türkiye Gazetesi’ndeki “Hasbihal” başlıklı makaleleri takip etmiştir. İlk iki eseri Kendini Arayan İnsan ve İnsan ve Ötesi adlı kitaplar olup, onun tanınmasında ve yazılarının takip edilmesinde bu iki eser büyük bir önem taşımıştır. Yazar bu eserlerle birlikte, Türk-İslam Ülküsü, Diyalektiğimiz ve Estetiğimiz adlı eserlerini gençlere yönelik hazırlamıştır. Yukarıda ismi geçen dört kitapla birlikte, İlm-i Hal ve Doğu Anadolu Gerçeği adlı eserlerinin dışında kalan kitapları, zaman zaman değişik gazete ve dergilerde yayınlanmış olan günlük yazılarının bir araya getirilmesi ile oluşmaktadır. Yazar İlm-i Hal başlıklı eserini Mamak Cezaevi’ndeyken yayıma hazırlamıştır. Gazete ve dergilerde yayımlanan pek çok makalesi yazarın ölümünden sonra derleme olarak neşredilmiştir. Vefatından sonra neşredilmiş eserlerinden bazıları şunlardır: Devletin dîni olur mu? (İstanbul: Burak Yayınevi, 1998, 186 sayfa), Eğitim Sosyolojisi (İstanbul: Burak Yayınevi, 1998, 144 sayfa), Milletlerin İtibarı (Burak, 1996, 186 s), Manevi Yönelişler (Burak Yayınevi, İstanbul, 1998, 188 sayfa), İnsanın Yalnızlığı (Burak Yayınevi, İstanbul, 1998, 196 sayfa).

Arvasî’nin eserlerinde; din, ahlak, eğitim, örf, anane, politika, sosyoloji, estetik, tasavvuf ve milliyet başlıkları ön plana çıkmaktadır. Bunlarla birlikte; İslâm’ın ırklara bakışı, felsefe, pozitif ilimler, ideolojiler, bilgi, fetihler ve Anadolu gerçeği gibi pek çok konuya da yer vermiştir. Eserlerinin bazıları farklı başlıklarla tekrar neşredilmiştir. Irkçılığa varmayan bir milliyetçilik anlayışına sahip olan Arvasî, Türk-İslâm Ülküsü’ne gönül veren bir kişi olarak tanınmıştır. Eğitimde metot açısından evrensel unsurlardan yararlanılması gerektiğini kabul etmekle birlikte; amaç ve içerikte milli hususların ön planda olması gerektiğini savunmaktadır. Eğitimi insana yapılan en büyük yatırım sayan Arvasî, iyi bir hatip ve öğretmendir. Yazar felsefi bir üslupla hakikatı tanımayı ve tanıtmayı araştıran, teoriye boğulmayıp pratik ve yerli bir sosyolog olarak da ün yapmıştır. İnsan ve İnsan Ötesi adlı eserinde “İnsan” ve “İnsan Ötesi” kavramlarını fizik ve metafizik için kullanmıştır.

Eserlerinde insanları ahlak açısından; hayvan insan ahlakı, dramatik insanın ahlakı ve ideal insanın ahlakı olmak üzere üç ayrı tipte ele almıştır. Arvasî’ye göre Türklerin ideolojisi İslam’dır. Laboratuvarı Türk-İslam ülküsüdür. İnsan, varlık, iman vb. kavramları diyalektik bir anlayış ile açıklamak istemiştir. Milliyetçilik anlayışında İslam’ı gaye edinmek ve bu şuura erişmek ve sahip çıkmak ön plandadır. Benzer şekilde Arvasi için İslam’ın görünürlüğü adına Türk devleti, büyük önem arz etmektedir. Bu sebeple Türk devletini yıkmak isteyen bölücüler, yalnız Türklüğe değil, İslam’a da ihanet etmektedir. Bu sebeple İslam dünyasını esir almak isteyenlerin ilk hedefi Türk devleti ve Türk milleti olmuştur. Arvasî şuna kesin olarak inanmaktadır ki, müslüman Türk milleti ve onun devleti güçlüyse, İslam dünyası da güçlüdür.

Kaynakça

Işık, İhsan (2001). “Seyyid Ahmet Arvasî”, Türkiye Yazarlar Ansiklopedisi, Ankara: Uyum Ajans, s.108.

Özdemir, Şuayip (2004). “Seyyid Ahmet Arvasî’ye Göre Eğitimle Kültür Arasındaki İlişki”, Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, IV/I, ss.5-227.

Özdemir, Şuayip (2006). Asrın Yesevi’si: Seyyid Ahmed Arvasî, İstanbul: Arı Sanat Yayınları.

Sezen, Yümni (2015). “Seyyid Ahmed Arvasî (1932-1988)”, Cumhuriyetten Günümüze Türk Düşüncesi, (Editör: Süleyman Hayri Bolay), C.II, Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık, ss.813-847.

“Seyyid Ahmed Arvasi”, https://www.biyografya.com/biyografi/15423.

Türk Dünyası Edebiyatçıları Ansiklopedisi (2002). “Seyyid Ahmet Arvasî”, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi, s.458-459.

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: Dr. Öğr. Üyesi Kamil ÇOŞTU
Yayın Tarihi: 29.08.2019
Güncelleme Tarihi: 19.12.2020