Bugün Muğla’nın Bodrum ilçesine bağlı Turgut Reis Mahallesi, Türk denizcilerinin en büyüklerinden birinin adını taşımaktadır. Bu Cennet köşesine Turgut Reis’in adının konması, neresinden bakılırsa bakılsın, pek büyük bir kadirbilirlik örneğidir. Bu karârın verilmesinde emeği olan herkese, azîz Türk milletinin teşekkür borcu vardır.
Turgut Reis’in hayât hikâyesinde doğum yeri olarak geçen “Sıralovaz”, ilerleyen yıl ve asırlarda muhtelif değişikliklere uğramıştır. Sıralovaz’ın, bir köy veyâ kasabadan daha büyük bir yeri işâret ettiği sanılıyor. Yine bir kısım kaynaklarda, Turgut Reis’in Sıralovaz’ın Karabağ veyâ Karatoprak köyünde doğduğu söyleniyor. Böyle olunca, “Sıralovaz”tâbiri, birden fazla beldeyi içine alan bir bölgeyi karşılamaktadır. 1952 yılında, Sıralovaz’ın Karabağ köyü de dâhil olmak üzere, o civârdaki Akçaalan ve Karatoprak köyleri birleştirilmiş, hepsine “Karatoprak”adı verilmiştir. Bilâhare, Karatoprak ismi Turgut Reis olarak değiştirilmiştir. Eski Sıralovaz’ın bugünkü adı, Turgut Reis’dir.
“Sıralovaz”, belli ki, aslı değişikliğe uğramış bir yer adıdır. Turgut Reis’in, yâni, Barbaros Hayreddîn Paşa’nın demesiyle “Durgutca Reis”in muhterem babası Velî Ağa, Sıralovazlıdır. Oğlu Turgut da, Sıralovaz’da Dünyâ’ya gelmiştir. Velî Ağa, çobandır. Hayâtını ve maîşetini hayvan otlatarak temin eden, bir Oğuz eridir. Bu arada, “Turgut”sözünün, Türkçede “ev, mesken, bark”mânâsına geldiğini söylemeliyiz. Kelimenin dünden bugüne akışı “turkut > durgud > turgut”şeklinde cereyân etmiş olmalıdır.
Bu sözde, “durmak, durulan yer, oturulan mekân” gibi mânâlar olduğu gibi; “kut > gud > kut”telâffuzuna gizlenmiş “kut”lu sezişler de vardır. Bilindiği gibi “kut”, Türkçede mutluluk, saâdet mânâsına gelen pek mühim bir mefhûmdur. Kök Tengri inancında, Kök Tengri’nin kişilere verdiği mükâfât, hep “kut”tâbiri ile ifâde edilmiştir. Türk hükümdârlarına “Tengrikut”denilmesi, hükmetme ruhsatını Tengri’den alan kağan ve hâkânlarımızı işâret eden bir târîhî bilgidir. Dolayısıyla, “Turgut”kelimesinin içinde, mutluluk ve saâdet veren bir mekân mânâsı aramak lâzımdır. Türk’ün evi, başlı başına bir mutluluk kaynağı bilinmişse, bunu açıklaması “Turgut”sözündedir. “Turgut”un bir başka karşılığı da “uzun ömürlü, çok yaşayan”dır. Burada da, yine pek şiirli “kut”mânâları keşfedilmektedir.
Bunca etimolojik cümleyi bir araya getirmemizin bir sebebi var. O da, “Sıralovaz”ın, aslını aramaktır. Halk lisânında bu hâle gelen kelimenin, Oğuz dilindeki hâli ne olmalıdır? On beşinci asrın sonlarında Sıralovaz’da doğan Turgut Reis’e, babası Velî Ağa, bu adı belli bir şuûrla vermiş olmalıdır. Kendisi, Arapça bir isim taşımakla berâber, oğluna Türkçe “Turgut”adını koyan Velî Ağa, pek derin Oğuz hasletleri olan eli öpülesi bir Türk oğludur. Velî Ağa, çobandır ve çobanlık, Türk yaşayışının temel mesleklerinden biridir. Merkezî Asya’daki ekonomileri tamâmen hayvancılığa dayanan atalarımız, pek kalabalık hayvan sürüleriyle, Dünyâ’nın hemen her tarafına hicret etmişlerdir. Bu hicret noktalarından biri de, Muğla’nın, eski deyişle Menteşe’nin Sıralovaz Şibh-i cezîresi’dir.[1]
Sıralovaz’a yerleşen Türkleri, Velî Ağa’nın şahsında mercek altına alırsak, karşımıza “sıra sıra Oğuz oba ve çadırları”çıkacaktır. Velî Ağa ile onun deryâ âşığı oğlu Turgut Reis’in damarlarında dolaşan Oğuz hasletlerini düşünürsek, bu “Sıralovaz”sözünün “Sıralı Oğuz”dan galat olduğunu söyleyebilir miyiz? Bendenizin gönlünden öyle geçiyor ve bu gönül hâlleşmesi, Turgut Reis’e, Velî Ağa’ya ve dahî Sıralovaz’a, Muğla sâhillerinin çamlarına konan arıların balı gibi yakışıyor. Siz, ne dersiniz?
[1]şibh-i cezîre: yarımada.
