Son günlerde çiftçilerin ürünlerini pazarlama sorunu gündemi meşgul etmektedir. Son yazımda da Tarım ve Orman Bakanlığı’nın (TOB), geçen yıl “Tarımsal Üretimin Planlanması Hakkında Yönetmelik” başlıklı bir mevzuat yayımladığına (bk. 14 Eylül 2023, RG Sayı: 32309) dikkat çekmiştim. Bu yazıya aldığım geri bildirimler konunun önemini bir kez daha teyit etti. Tarım ekonomisi uzmanı Prof. Dr. Fahri Yavuz’un Whatsapptan yaptığı yorumu/görüşleri şöyle:

Pazar

“Üretim planlanması hep konuşulan ancak tarımda başarılamayan bir olgudur. Düşünüldüğü gibi planlama derken sen şunu üret bunu üretme şeklinde bir düzenlemeden ibaret değil. Yönetmeliğin içeriğine bakılınca aslında daha çok ‘çiftçi kayıt sisteminin iyi işletilmesi ve peşin destekleme politikalarıyla çiftçinin yönlendirilmesi’ şeklinde. Meyve-sebze destekleme kapsamında olmadığı için en çok fiyat oynaklığı bu ürünlerde oluyor. Burada çözüm çeşitlendirilebilir.

-Tarımsal dış ticaret (çiftçiler için ihracat, tüketiciler için ithalat) politikaları dinamik ve proaktif bir şekilde yürütülmeli. Aslında bu anlamda politikalar yürütülmeğe çalışılıyor, ancak proaktifliği yeterli değil. Daha çok problem ortaya çıktıktan sonra çözüm üretilmeğe çalışılıyor ki o zamanda iş işten geçmiş oluyor.

-Çiftçi kayıt sistemi sağlıklı ve güvenilir olursa rekolte tahminleri yapılıp proaktif politikalar (önceden öngörülen probleme yönelik tedbirler) yürütülebilir.

-Çiftçinin doğrudan tüketiciye ürününü satan yerel pazarların sayısı artırılarak, yaygınlaştırılarak ve daha ulaşılabilir modern hale getirilerek çiftçinin ve tüketicinin mağduriyeti giderilebilir. Avrupa’nın en bilinen şehirlerinin göbeğinde bu pazarlar kuruluyor.

-Son olarak meyve sebze arzı fazlalığını eritecek işlenmiş ürünlere dönüştürme imalat endüstrisinin büyütülmesi ve yaygınlaştırılması ilave bir çözüm olabilir.”

Uzman önerisi böyle! Ya TOB bu işi nasıl başarmak istiyor?

TOB

TOB bir Yönetmelik ile tarımsal üretimi planlamayı tasarlamaktadır. Yönetmenlik incelendiğinde “Tarımsal Üretimin Planlanması ve Üretim İzinlerinin Verilmesi” gibi iki hususla karşılaşıyoruz: Planlama ve planlanan ürünlerin üretimi.

Bu kolay mı?

Yönetmenlik çıkarılalı bir yıl oldu! Kuru ve depolanan ürünlerde bu iş daha kolayken taze (Yaş) meyve ve sebzede bu oldukça zor. Bitkisel üretimin planlanması biraz daha yakından bakalım

Planlanma ve Üretim

Yönetmenlik Madde 12/1’de bitkisel üretimin planlanması; “kalkınma planları, orta vadeli programlar, Bakanlık stratejik planları ve kuraklık yönetim planlarını dikkate alarak, sulama durumu, arz ve talep dengesi, yeterlilik oranı, nüfus projeksiyonları, ekim veya dikim alanı, üretim, fiyat, ihracat, ithalat ve tüketim değişkenleri için geçmiş dönemleri kapsayan istatistiki verilerin değerlendirilmesi suretiyle yapılır” şeklinde düzenlenmiş.

Farklı boyutlar dikkate alınarak planlama yapılması düşünülmekte.

Yönetmenlik Madde 12/2’de ise “tarım havzası veya işletme bazında asgari ve azami üretim miktarları ile ürün veya ürün gruplarının belirlenmesinde aşağıdaki verilerden yararlanılır” denilmekte. Bunlar;

1. a) İklim, toprak, su, topografya, arazi sınıflandırması verileri kullanılarak oluşturulan ürün uygunluk alanı haritaları.
2. b) Ürün veya ürün grubu, alan, üretim, tüketim ve dış ticaret verilerinin değerlendirildiği istatistiki veriler.
3. c) Arazinin sulama imkânları, taban suyu seviyesi, toprak kullanma kabiliyeti ve yağış durumunu dikkate alarak uygulanmak zorunda olan asgari münavebe planı.

ç) İlgili kurum ve kuruluşlardan temin edilen iklim değişikliğinin su kaynaklarına etkisi, su potansiyeli ve yeraltı su kısıtı olan alan bilgileri.

1. d) CBS, uzaktan algılama ve uydu görüntüleri.

Buraya kadar bitkisel üretimin planlanması göz önünde bulundurulacak hususları ve görevli kuruluşu anlamış olduk. Yukarda “kolay mı” diye sormuştuk. Elbette zor biraz yavaş gitmesi de belki bundandır.

Bu konuya devam edelim

Son söz: Soru(n) zorsa çözümde zordur.

[i] Prof.Dr., Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Bahçe Bitkileri Bölümü Öğretim Üyesi