25 Eylül 2023

Turgut GÜLER

Yediğimiz, içtiğimiz, giydiğimiz nice gıda ve nesnede, tahrîb edilen tabiâtın inkisârından nişâneler var. Âh ile vâh ile geçirilecek zamân kalmamıştır. Hâlâ, bâzı tedbîrler için geç değildir. Hâdisenin esas müsebbibi durumunda olanların vurdumduymazlığına bakınca gayr-ı ihtiyârî:

“Bizi bu belâ ile baş başa bırakıp kendileri başka diyârlara mı gidecekler?”

sorusunu soruyoruz.

Sâhi, gidilecek başka bir Dünyâ var mı? “Var!” diyenler beri gelsin. Ne başka bir Dünyâ, ne de başka İstanbul bulabilecekler...

Sokağa çıkma yasağı konulmadan yapılan nüfûs sayımlarının, İstanbul’la ilgili rakamlarına bakınca ve buradan hareketle, şehrin toplam nüfûsu hakkında ifade edilen sayı, tam mânâsıyla “heyûlâ?”. Bu demografik müjde (!), Dünyâ’nın en güzel şehrine revâ gördüğümüz muâmeleyi de ortaya koyuyor.

“İdrâk-i meâli bu küçük akla gerekmez,

Zîrâ bu terâzi, o kadar sıkleti çekmez!”

diyen Ziyâ Paşa, ne kadar haklı imiş. İstanbul, üstüne yüklenen ağırlığın altında ezilme, ufalanma, parçalanma tehlikesi geçiriyor.

Şöyle, herhangi bir seçme, ayırma yapmadan, rastgele bir semtine, yine tesâdüfî bir vakitte uğrayacağınız İstanbul’un, maalesef tenhâ köşesini bulamayacaksınız. Çünkü kalmadı. Ne yolda, başkasının koluna, omzuna sürtünmeden yürüyebiliyorsunuz, ne de her türlü toplu taşıma vâsıtasında salkım-saçak olmadan seyâhat edebiliyorsunuz. İstanbul için milletçe düşünme zamânıdır. Ortadaki manzaranın övünülecek hiçbir yanı bulunmamaktadır.

Vaktiyle Fâtih’in şehzâdesi Cem, nasıl Rodos şövalyeleri ile Avrupalı zâdegâna kapılarak hayâtını heder etmişse, bugün de “seyâhat ve ikaamet hürriyeti” gibi, varlğından fâcia çıkan cilâlı sözler yüzünden, İstanbul telef ediliyor. Çâre, Yavuz menendi bir idealistin hünerine bakmaktadır.

Yavuz Sultan Selîm’in, amcası Cem hakkında ne düşündüğünü, hiç merak ettiniz mi? Eğer tâlihi yaver gitseydi, Şehzâde Cem Sultan, “Sultan Cem” olsaydı, Yavuz’un saltanatı, hayâl dâiresinin bile yanına yaklaşamazdı. Yâni, bu, “saltanata vesîle” sebep dolayısıyla, Yavuz’un penceresi Cem Sultan’ı flû gösteriyor.

Fâtih’in oğlu Cem ile torunu Yavuz Selîm, bâzı noktalarda birbirlerine çok yaklaşıyorlar, bâzı husûslarda da taban tabana zıt karakterlere bürünüyorlar. Cem Sultan’daki cesâret mâdeni, ham cevher hâlindeyken, Yavuz’da parıltılı bir ustalık gösteriyor. Yine Sultan Selîm’in ileriye bakışındaki “tam on ikiden vuran” isâbet, Cem romanında şaşırtan zikzaklar çiziyor.

Her iki Osmanoğlu’nun ortak olan en bâriz vasfı, tevâzû... Cem’de de, Selîmde de “haddeden geçmiş” bir kendini bilme fazîleti var ki, bu sâyede biri küfürden, diğeri de kibirden nefislerini muhâfaza etmişlerdir.

Tamâmı sekiz yıl olan Sultan Selîm-i Evvel devrinin ilk dönemi içinde, şehzâdeler mücâdelesi devam ederken, bâzı Cem tecellîleri görülür. Daha doğrusu, Bâyezid-i Velî’nin oğulları, sırayla amcaları Cem’in kaderini yaşarlar. Hattâ hükümdâr olmadan önce, bir ara Yavuz’un bile bu kadere ortak olduğu ânlar tesbît edilir.

Bütün engelleri ortadan kaldırdıktan ve Osmanlı tahtına tek başına oturduktan sonra, Selîm’in Cem amcasına bakışında çok köklü değişiklikler olmalıdır. En azından, objektif bir adeseden, geçmiş yıllara bakmaya çalışmıştır. Eğer, bunu yapmaya vakit bulabildiyse, Yavuz’un Cem’den kaptığı bir hayli “kıssadan hisse”si olmuştur...

Yazar Hakkında:

Turgut GÜLER

Turgut GÜLER

1951 yılında Afyonkarahisâr’ın Sultandağı ilçe­sine bağlı Dort (bugünkü Doğancık) köyünde doğdu. Âilesi, 1959 Ocağında Aydın’ın Horsunlu kasabasına yerleşti. İlkokulu orada, Ortaokulu Kuyucak’da okudu. İki hafta kadar Nazilli Li­sesi’ne devâm ettikten sonra, Nazilli Öğretmen Okulu’na girdi. Bu okulun ikinci sınıfını bitirdiği 1968 yılında, İstanbul Yüksek Öğretmen Okulu Hazırlık Lisesi’ne kaydoldu. 1969-1973 yılları arasında, Yüksek Öğretmen Okulu hesâbına, İstanbul Üniversite­si Edebiyât Fakültesi Târîh Bölümü’nde tahsîl gördü.

İstanbul Çapa’daki Yüksek Öğretmen Okulu’nun Kompozis­yon ve Diksiyon Hocası olan Ahmet Kabaklı’nın başkanlığında kurulan Türkiye Edebiyât Cemiyeti’nde, bilâhare bu cemiyetin yayınladığı Türk Edebiyâtı Dergisi’nde vazîfe aldı. Bir tarafdan üniversite tahsîline devâm etti, bir yandan da bahsi geçen der­ginin “mutfak” tâbir edilen hazırlık işlerinde çalıştı. Metin Nuri Samancı’dan sonra da ikinci yazı işleri müdürü oldu (Mart 1973, 15. Sayı). Bu dergide yazı ve şiirleri yayımlandı.

1973 Haziranında üniversiteyi bitirdiğinde, Malatya Mustafa Kemâl Kız Öğretmen Lisesi târîh öğretmenliğine tâyin edildi. Ah­met Kabaklı’nın arzûsu ile bu görevine başlamadı ve İstanbul’da kaldı, Türk Edebiyâtı Dergisi’ndeki mesâîyi sürdürdü. 1975 yı­lında hem Edebiyât Cemiyeti (Bakanlar Kurulu karârıyla Türkiye kelimesi kaldırılmıştı), hem de Türk Edebiyâtı Dergisi, maddî sı­kıntılar yaşadı, dergi yayınına ara verdi. Bunun üzeri­ne, resmî vazîfe isteği ile Millî Eğitim Bakanlığı’na mürâcaat etti.

Van Alparslan Öğretmen Lisesi’nde başlayan târîh öğretmen­liği, Mardin, Kütahya ve Aydın’ın muhtelif okullarında devâm etti. 1984 yılında açılan Aydın Anadolu Lisesi’nin müdürlüğüne getirildi. 1992’de, okulun yeni binâsıyla berâber adı da değişti ve Adnan Menderes Anadolu Lisesi oldu. Bu vazîfede iken, 1999 Ağustosunda emekliye ayrıldı. 2000-2012 yılları arasında, İstan­bul’da, Altan Deliorman’a âit Bayrak Basım-Yayım-Tanıtım’da, yazı ve yayın çalışmalarına katıldı. Yine Altan Deliorman’ın çıkardığı Orkun Dergisi’nde, kendi adı ve müsteâr isimlerle (Yahyâ Bâlî, Husrev Budin, Ertuğrul Söğütlü) yazılar yazdı. İki kızı var.

Yayımlanmış Eserleri: Orhun’dan Tuna’ya Uluğ Türkler, Ötüken Neşriyat, İstanbul, 2014; Takı Taluy Takı Müren (Daha Deniz Daha Irmak), Boğaziçi Yayınları, İstanbul, 2014; Cihângîr Tûğlar-Selîmnâme, Ötüken Neşriyat, İstanbul, 2014; Ejderlerin Beklediği Hazîne, Ötüken Neşriyat, İstanbul, 2015, Şehsüvâr-ı Cihângîr-Fâtihnâme, Ötüken Neşriyat, İstanbul, 2015.

 

Yazarın diğer makalelerinden: