29 Mart 2023

Turgut GÜLER

Bâzı târîhî bilgiler, hem muhtevâ bakımından, hem de kronolojik sıra îtibâriyle münâkaşaya açık hâlde, hasb-ı hâl edecek yârânı bekliyorlar. Bunlardan biri de, ilk Müslüman Türk devletinin hangisi olduğudur. Klişeleşmiş mâlûmâta nazaran, Karahanalı Abdülkerim Satuk Buğra Hân’ın,  rûyâsında Hz. Peygamber’i görmesi ve ondan aldığı nebî tavsiyesi ile tebaasını İslâma dâvet etmesi, Karahanlı Türk Devleti’nin ilk Müslüman Türk Devleti olduğu fikrini de peşinden sürüklemiş, bu mâlûmât, hep bu şekilde aktarılmıştır.

Öte yandan, Mısır’da kurulan Tolunoğulları Devleti’nin de İlk Müslüman Türk Devleti olduğuna dâir kanaat, hiç değişmeden, asırları delerek günümüze gelmiştir. Bu cümleden olarak, Tolunoğulları’nın halefi İhşîdoğulları Devleti de, Mısır coğrafyasındaki bu ilk oluş sıfatına ortak gösterilmiştir. Karahanlı, Tolunoğulları, İhşîdoğulları başlıkları ile ortaya dökülen bu ilk Müslüman Türk Devleti vâkıâsı, zamân bakımından aynı yıllarda ortaya çıkmış Türk siyâsî yapılarına ışık tutmaktadır.

Bu birbirine çok yakın ömür defterleri, Türk’ün Merkezî Asya’dan Mısır’a uzanan Müslüman görünüşünü ve Cihân târîhindeki müstesnâ yerini, anlayana göstermektedir. Elbette, adları geçen Türk siyâsî yapılarının, kendi aralarındaki bir rekâbetten söz edilemez. Ayrıca, aynı vakte denk düşen bir de Oğuz Yabgu Devleti vardır. Bu Oğuz temerküz coğrafyası, müstakbel Selçuklu şâhikasının, doğum sancılarını da içinde barındırır ve Selçuk Bey’in Cend’e hicreti ile müjdeli şafak seyri başlar. Bu müjdenin ve seyirin gönül uçuran tahtında Karahanlı, Tolunoğlu ve İhşîdoğlu ile aynı makâmda terennüm edilen Müslüman oluş güftesi ve bestesi vardır. Selçuk Bey’in, vergi tahsîline gelen Oğuz Yabgu Devleti tahsîldârlarına hitâben:

            “Biz kâfirlere vergi vermeyiz!”

demesi, onun en az Satuk Buğra Hân kâbında Müslüman olduğunun târîhe akseden senedi, hüccetidir.

Türk’ün Müslüman oluşunu, devlet yapısı dışında düşündüğümüzde ise, bu saydığımız siyâsî teşkilâtların hepsine tekaddüm eden bir Abbâsî gerçeği, “ilk”lik husûsunda, herkesi hizâya sokacak güç ve kudrettedir. Bağdad’ın hemen yakınında inşâ edilen Samerra ordugâh şehrinde, sâdece ve sâdece Türk soylu Abbâsî askerleri oturuyordu. Burası, tam mânâsıyla bir ordugâh olarak düşünülmüş ve ona göre yapılmıştı. Samerra Ordugâh Câmii’nin minâresine, dışarıdan ve at üzerinde çıkılabiliyordu. Minâre şerefesindeki atlı Türk müezzin, Tolunoğlu Ahmed’in Kâhire’deki – hâlâ ibâdete açık- câmiinin minâre şerefesine de, altındaki, saf kan Türkmen küheylânı ile çıkıp ezân okuyordu.

Bağdad’dan Kâhire’ye uzanan bu şerefe manzarası, Türk’ün Müslüman oluşundaki hikmeti Dicle’den Nil’e, şerbet misâl aktarıyor. Bu lezîz şerbetin hazırlandığı ilk mutfak ise, Mâverâünnehir’de Seyhun ve Ceyhun kıyıları idi. Seyhun’la Ceyhun’un el aldığı ata yurdundaki Orhun ve Selenge, bal kıvâmında akıyordu.

Yazar Hakkında:

Turgut GÜLER

Turgut GÜLER

1951 yılında Afyonkarahisâr’ın Sultandağı ilçe­sine bağlı Dort (bugünkü Doğancık) köyünde doğdu. Âilesi, 1959 Ocağında Aydın’ın Horsunlu kasabasına yerleşti. İlkokulu orada, Ortaokulu Kuyucak’da okudu. İki hafta kadar Nazilli Li­sesi’ne devâm ettikten sonra, Nazilli Öğretmen Okulu’na girdi. Bu okulun ikinci sınıfını bitirdiği 1968 yılında, İstanbul Yüksek Öğretmen Okulu Hazırlık Lisesi’ne kaydoldu. 1969-1973 yılları arasında, Yüksek Öğretmen Okulu hesâbına, İstanbul Üniversite­si Edebiyât Fakültesi Târîh Bölümü’nde tahsîl gördü.

İstanbul Çapa’daki Yüksek Öğretmen Okulu’nun Kompozis­yon ve Diksiyon Hocası olan Ahmet Kabaklı’nın başkanlığında kurulan Türkiye Edebiyât Cemiyeti’nde, bilâhare bu cemiyetin yayınladığı Türk Edebiyâtı Dergisi’nde vazîfe aldı. Bir tarafdan üniversite tahsîline devâm etti, bir yandan da bahsi geçen der­ginin “mutfak” tâbir edilen hazırlık işlerinde çalıştı. Metin Nuri Samancı’dan sonra da ikinci yazı işleri müdürü oldu (Mart 1973, 15. Sayı). Bu dergide yazı ve şiirleri yayımlandı.

1973 Haziranında üniversiteyi bitirdiğinde, Malatya Mustafa Kemâl Kız Öğretmen Lisesi târîh öğretmenliğine tâyin edildi. Ah­met Kabaklı’nın arzûsu ile bu görevine başlamadı ve İstanbul’da kaldı, Türk Edebiyâtı Dergisi’ndeki mesâîyi sürdürdü. 1975 yı­lında hem Edebiyât Cemiyeti (Bakanlar Kurulu karârıyla Türkiye kelimesi kaldırılmıştı), hem de Türk Edebiyâtı Dergisi, maddî sı­kıntılar yaşadı, dergi yayınına ara verdi. Bunun üzeri­ne, resmî vazîfe isteği ile Millî Eğitim Bakanlığı’na mürâcaat etti.

Van Alparslan Öğretmen Lisesi’nde başlayan târîh öğretmen­liği, Mardin, Kütahya ve Aydın’ın muhtelif okullarında devâm etti. 1984 yılında açılan Aydın Anadolu Lisesi’nin müdürlüğüne getirildi. 1992’de, okulun yeni binâsıyla berâber adı da değişti ve Adnan Menderes Anadolu Lisesi oldu. Bu vazîfede iken, 1999 Ağustosunda emekliye ayrıldı. 2000-2012 yılları arasında, İstan­bul’da, Altan Deliorman’a âit Bayrak Basım-Yayım-Tanıtım’da, yazı ve yayın çalışmalarına katıldı. Yine Altan Deliorman’ın çıkardığı Orkun Dergisi’nde, kendi adı ve müsteâr isimlerle (Yahyâ Bâlî, Husrev Budin, Ertuğrul Söğütlü) yazılar yazdı. İki kızı var.

Yayımlanmış Eserleri: Orhun’dan Tuna’ya Uluğ Türkler, Ötüken Neşriyat, İstanbul, 2014; Takı Taluy Takı Müren (Daha Deniz Daha Irmak), Boğaziçi Yayınları, İstanbul, 2014; Cihângîr Tûğlar-Selîmnâme, Ötüken Neşriyat, İstanbul, 2014; Ejderlerin Beklediği Hazîne, Ötüken Neşriyat, İstanbul, 2015, Şehsüvâr-ı Cihângîr-Fâtihnâme, Ötüken Neşriyat, İstanbul, 2015.

 

Yazarın diğer makalelerinden: