4 Haziran 2023

Turgut GÜLER

“Deve”ye yakıştırılan sıfatlardan biri de “çöl gemisi”.Devenin fizyolojik, biyolojik özellikleri ile çöl coğrafyası düşünüldüğünde, bu pek seçkin hayvan, çöl gemisi olmayı fazlasıyla hak ediyor. Kütüphâne dolusu hikmeti vücûdunda saklayan deve, hörgücündeki yağdan metabolik su yapabilmektedir. Ne kadar merak ve gayret etse de, insanoğlu devenin bu suyu nasıl îmâl ettiğini bir türlü öğrenememiştir.

Su ile deve arasında, başka mûcizevî münâsebetler de tesbît edilmiş. Bol ve tâze su bulan deve, yedeklediği bayat suyu boşaltıyor. Diğer canlıların aksine çöl gemisi, soğuk havalarda daha çok su içiyor. İyice susamış bir deve, yüz litreden fazla suyu ağzı vâsıtasıyla midesine gönderebiliyor.

Elbette, eğriliği ile şöhret bulan bu hayvan yerine, ona bu göz kamaştırıcı hasletleri ihsân eden tek kudret sâhibine bakmalı ve esrârı, hakikî mahallinde aramalıdır.

Mevlânâ, daha çocukluk çağında iken, Belh’den göçen âilesiyle Nîşâpûr’a geldiğinde, kendilerini ağırlayan Ferîdüddin Attâr’ı, dehâsına hayran bırakmıştı. Leğen içindeki suda “vahdet”i arayan Attâr’a semâyı gösteren Celâleddin, zerreden sâdır olacak ilmi Kâinât’a yayıyordu. Bu yüzden, önde Bahâeddin, en arkada Mevlânâ olduğu hâlde Nîşâpûr’dan ayrılan kervânı uğurlarken Attâr: “Fesübhânallah! Bir ırmak peşine bir ummânı takmış gidiyor.”demişti.

Mevlânâ ve onun kâbında olanlar için, menzil bir vâsıtadır. Esas, yâni vuslat noktası, menziller menzilidir. Bakmasını bilen göz, duymasını bilen kulak, bir devenin karnında da cümle menzilleri buluşturur.

Başımıza gelenlere bin türlü bahâne uydurulabilir. Lâkin kasda dayalı cehlin farkına varılmazsa, deveden hikmet kaçırmaya devâm edilir.

Hâlbuki üstünde bizim görklü bayrağımızın dalgalandığı ne muazzam bir hikmet ummânımız vardı?

Şeyh Edebâlî’ye izâfe edilen bir sözde: 

“Tevâzû, zenginlere karşı kibirli, yoksullara karşı alçak gönüllü olmaktır.”

deniyor. 

Her şeyden önce, bu tesbît inceliği Edebâlî’ye çok yakışıyor. Onun, adıyla başlayan ve yaşadığı devir, bulunduğu mekân gibi tamamlayıcı unsurlarla devâm eden “hikemî”duruşu, “tevâzû”a ancak böyle bir elbîse giydirmelidir.

Peki, Şeyh’in bu nasîhati kimedir? Anlayabilen herkese elbette, ama Osman Gâzî’ye verilmiş bir öğüt olması, târîhî çerçeveye renk katacaktır. Söğüt-Bilecik-Domaniç topraklarının altına Edebâli’nin sözleri, fiilen olmasa bile Türk’ün muhayyilesinde ekilmiştir.

Zengin, sâdece aynî ve nakdî varlığı çok olana denmiyor. Güç, kudret, ihtişam sâhibi insanlar hakkında da sarf edilen bu tâbirin içine, siyâsî otoriteler dâvetsiz olarak giriyor. Yoksulluk minvâli, zenginlikle aynı. Dimâğ ve gönül yoksulluğu, maddî zenginliğe mâni değil. Bu yüzden; hem zengin, hem yoksul olma bahtı ile bahtsızlığı, yan yana durabiliyor.

Şeyh Edebâlî, Osmanlı ağacına can suyu verenlerden, kendini bu işe adayan bir zât-ı müstesnâ... Selâm ile kelâmı aynı hücreye koyabilen nâdir şahsiyetlerden.

Acının ötelerine taşınan ve tad alma hassâsiyetimizi alt üst eden fâciâ kılıklı hâdiseler; milletimizi, vatanımızı ve de târîhimizi “istiskâl”e uğratmıştır.

Şeyh Edebâlî’ye hayrü’l-haleflik, öyle basit ve gündelikçi işi değil. Daha büyük mikyâsda, bazuka gibi atan kalb zindeliğinde soyunulacak bir meslek olmalı. Bu mesleğe sülûk edecekler, önce “tevâzû”ehli olacak. Ama Şeyh’in diliyle, “kibir”ve “alçak gönüllülük”dallarının ikisine de konmayı bilecek.

Yazar Hakkında:

Turgut GÜLER

Turgut GÜLER

1951 yılında Afyonkarahisâr’ın Sultandağı ilçe­sine bağlı Dort (bugünkü Doğancık) köyünde doğdu. Âilesi, 1959 Ocağında Aydın’ın Horsunlu kasabasına yerleşti. İlkokulu orada, Ortaokulu Kuyucak’da okudu. İki hafta kadar Nazilli Li­sesi’ne devâm ettikten sonra, Nazilli Öğretmen Okulu’na girdi. Bu okulun ikinci sınıfını bitirdiği 1968 yılında, İstanbul Yüksek Öğretmen Okulu Hazırlık Lisesi’ne kaydoldu. 1969-1973 yılları arasında, Yüksek Öğretmen Okulu hesâbına, İstanbul Üniversite­si Edebiyât Fakültesi Târîh Bölümü’nde tahsîl gördü.

İstanbul Çapa’daki Yüksek Öğretmen Okulu’nun Kompozis­yon ve Diksiyon Hocası olan Ahmet Kabaklı’nın başkanlığında kurulan Türkiye Edebiyât Cemiyeti’nde, bilâhare bu cemiyetin yayınladığı Türk Edebiyâtı Dergisi’nde vazîfe aldı. Bir tarafdan üniversite tahsîline devâm etti, bir yandan da bahsi geçen der­ginin “mutfak” tâbir edilen hazırlık işlerinde çalıştı. Metin Nuri Samancı’dan sonra da ikinci yazı işleri müdürü oldu (Mart 1973, 15. Sayı). Bu dergide yazı ve şiirleri yayımlandı.

1973 Haziranında üniversiteyi bitirdiğinde, Malatya Mustafa Kemâl Kız Öğretmen Lisesi târîh öğretmenliğine tâyin edildi. Ah­met Kabaklı’nın arzûsu ile bu görevine başlamadı ve İstanbul’da kaldı, Türk Edebiyâtı Dergisi’ndeki mesâîyi sürdürdü. 1975 yı­lında hem Edebiyât Cemiyeti (Bakanlar Kurulu karârıyla Türkiye kelimesi kaldırılmıştı), hem de Türk Edebiyâtı Dergisi, maddî sı­kıntılar yaşadı, dergi yayınına ara verdi. Bunun üzeri­ne, resmî vazîfe isteği ile Millî Eğitim Bakanlığı’na mürâcaat etti.

Van Alparslan Öğretmen Lisesi’nde başlayan târîh öğretmen­liği, Mardin, Kütahya ve Aydın’ın muhtelif okullarında devâm etti. 1984 yılında açılan Aydın Anadolu Lisesi’nin müdürlüğüne getirildi. 1992’de, okulun yeni binâsıyla berâber adı da değişti ve Adnan Menderes Anadolu Lisesi oldu. Bu vazîfede iken, 1999 Ağustosunda emekliye ayrıldı. 2000-2012 yılları arasında, İstan­bul’da, Altan Deliorman’a âit Bayrak Basım-Yayım-Tanıtım’da, yazı ve yayın çalışmalarına katıldı. Yine Altan Deliorman’ın çıkardığı Orkun Dergisi’nde, kendi adı ve müsteâr isimlerle (Yahyâ Bâlî, Husrev Budin, Ertuğrul Söğütlü) yazılar yazdı. İki kızı var.

Yayımlanmış Eserleri: Orhun’dan Tuna’ya Uluğ Türkler, Ötüken Neşriyat, İstanbul, 2014; Takı Taluy Takı Müren (Daha Deniz Daha Irmak), Boğaziçi Yayınları, İstanbul, 2014; Cihângîr Tûğlar-Selîmnâme, Ötüken Neşriyat, İstanbul, 2014; Ejderlerin Beklediği Hazîne, Ötüken Neşriyat, İstanbul, 2015, Şehsüvâr-ı Cihângîr-Fâtihnâme, Ötüken Neşriyat, İstanbul, 2015.

 

Yazarın diğer makalelerinden: