25 Eylül 2023

 

Türkçe balık adları ne kadar azdır. Türk hançeresinden çıkmış balık isimleri, daha ziyâde tatlı su balıklarına âittir. Kezâ, kullandığımız denizcilik tâbirlerinin de ezici ekseriyeti yabancı menşe’lidir. Bunun pek çok sebebi arasında daha bir öne çıkanı, Türk’ün denizle geç tanışması, denizciliği, Anadolu’ya geldikten sonra, komşu denizci devletlerden öğrenmesidir. Aslında, Asya kıt’asında Türklerin yaşadığı ve târîh sahnesine çıktığı coğrafya, su ile hem-hâl olmuş bir arâzidir. Başta Baykal, Balkaş ve Aral olmak üzere, deniz hacminde gölleri, İdil ve Ten, yâni Volga ve Don gibi Tuna-misâl nehirleri olan bu sâha, gölden denize açılan bir pencere hükmündeki Hazar’ı da bünyesinde barındırır. Bunca akan ve duran suyu olan Asya’daki Türk mekânı, maalesef Türkçeye denize âit çok az kelime kazandırmıştır. Bunun, yayla tabiatlı oluşumuz dışında bir îzâhı olamaz.

            Evet, Türk milleti yayla tabiatlıdır. Bu tabiat, yâni huy, denize hep mesâfeli olmamızı temin etmiştir. Yeri geldiğinde, suda yürümenin ve su içinde avlanmanın, suya kemend atıp köprü kurmanın da en yaman eri olduğunu isbât eden Türk milleti, denizle Anadolu’da tanışıp ahbâb olmuştur. Barbaros haşmetine ve dahî zirvesine çıkıncaya kadar, bahriye işlerinde hayli mahcûbiyetimiz ve boyun eğikliğimiz bulunmaktadır. Türk, bir işe tâlib olduğunda, o işin en iyisi olmayı ve o sâhanın en yükseğine çıkmayı düşünür. Denizcilik mesleğinde de öyle olmuş, Barbaros şâhikası, henüz aşılamamıştır. Lâkin, Barbaros’dan sonraki denizcilik grafiğimiz de, öncesindeki gibi hüzünlüdür.

            Barbaros Hayreddîn Paşa’nın bir Dünyâ markası olmasının ardında, elbette onun şahsî kaabiliyetinin büyük rolü bulunmaktadır. Ancak, şânlı Barbaros’u o zirveye ve makâma konduran üç kişiyi de aslâ unutmamak lâzımdır. Bu üç kişiden birincisi, ağabeyi Oruç Reis’dir. Barbaros Hayreddîn Paşa, deryâ işlerini Oruç Reis’den öğrenmiştir. Telemsan yakınlarındaki Salado Nehri kıyısında, Kürşad’dan derin izler taşıyan bir sahnede, otuz dokuz yoldaşı ile İspanyol kılıçlarının şehîd ettiği Oruç Reis, ecel şerbetini orada içmeseydi, belki de kardeşi Hızır’ın yerine Osmanlı Türk Cihân Devleti’nin Kapdân-ı Deryâsı olacaktı.

            Barbaros’u teşvîk eden muharrik güçlerden ikincisi Şehzâde Korkud’dur. Sultan Bâyezîd-i Velî’nin bu âlim ve fâzıl oğlu, hem Antalya’da, hem de Manisa’da sancak beyliği yaparken, Barbaros kardeşlerin de aralarında olduğu Türk denizcilerine kol ve kanat olmuş, bütün şehzâdelik imkânlarını onların emrine vermiştir. Onun temin ettiği bu imkân ve fırsatlar sâyesinde, Barbaros Hayreddîn Paşa ile daha nice nâmlı Türk denizcisi, Cihân’ın dilinde dolaşmıştır.

            Gelelim üçüncü kişiye. Bu kişi, Yavuz Sultan Selîm Hân’dır. Ağabeyi Oruç Reis ile hep Şehzâde Korkud’un himâyesinde olan ve öyle bilinen Hızır Reis, yâni müstakbel Barbaros Hayreddîn Paşa, Cihân Tahtı’na Şehzâde Selîm oturduğunda, Korkud’un ve onun yanında duranların, cezâlandırılacaklarını sanmış ve bu korku yüzünden, ağabeyi Oruç’la Akdeniz’e açılıp Kuzey Afrika sâhillerinde, kendilerine yeni bir rota çizmişdir. Önce Tunus’da, ardından Cezâyir’de zaferlerle dolu bir târîh yazan iki kardeş, Dünyâ denizciliğine, emsâli olmayan sahîfeler ilâve etmişlerdir. Onlara bu nâm ve şerefi temîn eden nice sebeb arasında, bir de bu Yavuz Sultan Selîm korkusu vardır. Hâlbuki, akl-ı selîm ile düşünüldüğünde, böyle bir korkuya mahâl olmadığı, kendiliğinden anlaşılacaktır. Ne var ki, târîh aynasında bâzen tahmîn, hakîkatin önüne geçebiliyor..

Yazar Hakkında:

Turgut GÜLER

Turgut GÜLER

1951 yılında Afyonkarahisâr’ın Sultandağı ilçe­sine bağlı Dort (bugünkü Doğancık) köyünde doğdu. Âilesi, 1959 Ocağında Aydın’ın Horsunlu kasabasına yerleşti. İlkokulu orada, Ortaokulu Kuyucak’da okudu. İki hafta kadar Nazilli Li­sesi’ne devâm ettikten sonra, Nazilli Öğretmen Okulu’na girdi. Bu okulun ikinci sınıfını bitirdiği 1968 yılında, İstanbul Yüksek Öğretmen Okulu Hazırlık Lisesi’ne kaydoldu. 1969-1973 yılları arasında, Yüksek Öğretmen Okulu hesâbına, İstanbul Üniversite­si Edebiyât Fakültesi Târîh Bölümü’nde tahsîl gördü.

İstanbul Çapa’daki Yüksek Öğretmen Okulu’nun Kompozis­yon ve Diksiyon Hocası olan Ahmet Kabaklı’nın başkanlığında kurulan Türkiye Edebiyât Cemiyeti’nde, bilâhare bu cemiyetin yayınladığı Türk Edebiyâtı Dergisi’nde vazîfe aldı. Bir tarafdan üniversite tahsîline devâm etti, bir yandan da bahsi geçen der­ginin “mutfak” tâbir edilen hazırlık işlerinde çalıştı. Metin Nuri Samancı’dan sonra da ikinci yazı işleri müdürü oldu (Mart 1973, 15. Sayı). Bu dergide yazı ve şiirleri yayımlandı.

1973 Haziranında üniversiteyi bitirdiğinde, Malatya Mustafa Kemâl Kız Öğretmen Lisesi târîh öğretmenliğine tâyin edildi. Ah­met Kabaklı’nın arzûsu ile bu görevine başlamadı ve İstanbul’da kaldı, Türk Edebiyâtı Dergisi’ndeki mesâîyi sürdürdü. 1975 yı­lında hem Edebiyât Cemiyeti (Bakanlar Kurulu karârıyla Türkiye kelimesi kaldırılmıştı), hem de Türk Edebiyâtı Dergisi, maddî sı­kıntılar yaşadı, dergi yayınına ara verdi. Bunun üzeri­ne, resmî vazîfe isteği ile Millî Eğitim Bakanlığı’na mürâcaat etti.

Van Alparslan Öğretmen Lisesi’nde başlayan târîh öğretmen­liği, Mardin, Kütahya ve Aydın’ın muhtelif okullarında devâm etti. 1984 yılında açılan Aydın Anadolu Lisesi’nin müdürlüğüne getirildi. 1992’de, okulun yeni binâsıyla berâber adı da değişti ve Adnan Menderes Anadolu Lisesi oldu. Bu vazîfede iken, 1999 Ağustosunda emekliye ayrıldı. 2000-2012 yılları arasında, İstan­bul’da, Altan Deliorman’a âit Bayrak Basım-Yayım-Tanıtım’da, yazı ve yayın çalışmalarına katıldı. Yine Altan Deliorman’ın çıkardığı Orkun Dergisi’nde, kendi adı ve müsteâr isimlerle (Yahyâ Bâlî, Husrev Budin, Ertuğrul Söğütlü) yazılar yazdı. İki kızı var.

Yayımlanmış Eserleri: Orhun’dan Tuna’ya Uluğ Türkler, Ötüken Neşriyat, İstanbul, 2014; Takı Taluy Takı Müren (Daha Deniz Daha Irmak), Boğaziçi Yayınları, İstanbul, 2014; Cihângîr Tûğlar-Selîmnâme, Ötüken Neşriyat, İstanbul, 2014; Ejderlerin Beklediği Hazîne, Ötüken Neşriyat, İstanbul, 2015, Şehsüvâr-ı Cihângîr-Fâtihnâme, Ötüken Neşriyat, İstanbul, 2015.

 

Yazarın diğer makalelerinden: