Özbekistan’ın Türk Keneşi’ne katılma yönünde adım atması, Türkmenistan’ın örgüte gözlemci üye olması ve örgütün Macaristan üzerinden Avrupa’ya açılım yapması, Türk Keneşi ve Avrasya’daki Türk devletleri açısından önemli bir kazanımdır. Bundan sonra bağımsız Türk Cumhuriyetleri aynı çatı altında birleşerek uluslararası meselelerde ortak söylem belirleme fırsatına sahip olacaklardır. Böylece, Çin’den Avrupa’nın içlerine kadar uzanan Avrasya coğrafyasında Türk devletlerinin etkinliği daha da artacaktır.

*****

Dr. Abdrasul ISAKOV[i]

Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, 12 Eylül 2019 tarihinde Türk Dünyası’nın geleceğini ilgilendiren önemli açıklamalarda bulunmuştur. Çavuşoğlu’nun ifade ettiği üzere Özbekistan, Türk Keneşi’ne katılmak için resmi başvuru yapmış, Macaristan’da Türk Keneşi Ofisi’nin açılması kararlaştırılmış ve Türkmenistan örgüte gözlemci üye olma kararı almıştır. Dolayısıyla, Türk halklarının geleceğini doğrudan ilgilendiren bu gelişmeleri değerlendirmekte yarar vardır.

12 Eylül 2019 tarihinde Ankara’da düzenlenen “105. Dönem Kaymakamlık Kursu” programında konuşan Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, Özbekistan’ın İstanbul’daki Türk Keneşi Sekretaryasına resmi başvuru yaptığını, başvuru işlemlerini kısa sürede tamamlayacaklarını ve ilgili evrakların Özbekistan’a gönderildiğini bildirmiştir.[1] Dışişleri Bakanı’nın bu açıklamalarından hareketle Özbekistan’ın örgüte katılım sürecinin 15 Ekim 2019 tarihinde Bakü’de düzenlenecek olan Türk Keneşi Zirvesi’ne kadar tamamlanacağı söylenebilir.

33 milyon civarındaki nüfusu, jeopolitik-stratejik konumu ve askeri gücü gibi pek çok niteliğinden ötürü Özbekistan, Türk Dünyası’nın önemli bir aktörüdür. Söz konusu ülkenin Türk Keneşi’ne katılımı ve bağımsız Türk devletlerinin bu şekilde güçlerini birleştirmeleri, kısa zamanda örgütün bölgesel ve küresel bir oyuncu olarak yükselmesine vesile olacaktır.

Kuşkusuz, Özbekistan’ın katılımıyla Türk Keneşi, Güney Asya’ya açılma konusunda ve Afganistan’ın istikrara kavuşmasında daha güçlü bir aktör olma fırsatını yakalamıştır. Özbekistan’ın üyelik sürecinin tamamlanmasından sonra örgüt, Budapeşte’de olduğu gibi Afganistan’da da kendi temsilciliğini açmayı gündemine alabilir. Özbekistan’ın Türk Keneşi’ne üye olması, onun Türk Dünyası’nın diğer önemli örgütleri olan Türk Dili Konuşan Ülkeler Parlamenter Asamblesi (TÜRKPA), Uluslararası Türk Kültürü Teşkilatı (TÜRKSOY), Dünya Türk İş Konseyi (DTİK) ve Türk Kültür ve Mirası Vakfı’nda da bundan sonra aktif olarak görev alacağı anlamına gelmektedir. Nihayetinde, Taşkent’in örgüte katılımıyla Türk Dünyası daha da güçlenecektir.

Türkmenistan’ın Türk Keneşi’ne gözlemci üye olmasıyla ilgili olarak Çavuşoğlu, örgüt Genel Sekreteri’nin Aşkabat’a giderek meseleyi yerinde görüşeceğini bildirmiştir.[2] Dış politikada tarafsızlık ilkesi benimseyen Türkmenistan’ın süreçten geri kalmayıp örgüte gözlemci üye olma kararı almış olması sevindiricidir. Türk Keneşi’nin uluslararası meselelerdeki ağırlığını artırmasıyla birlikte Türkmenistan, örgüte tam üye olma konusunda daha istekli hale gelecektir.

Türk Keneşi Genel Sekreteri Bağdat Amreyev, 9 Eylül 2019 tarihinde Macaristan’ı ziyaret ederek 19 Eylül 2019 tarihinde Budapeşte’de düzenlenecek olan Türk Keneşi Dışişleri Bakanları Toplantısı ve burada açılacak olan Türk Keneşi Ofisi’nin ayrıntılarını Macaristan Dışişleri ve Dış Ticaret Bakanı Peter Szijjarto’yla görüşmüştür.[3] 19 Eylül’de Macaristan’ın başkentinde yapılacak Türk Keneşi etkinlikleri, örgütün Avrupa’yla daha yakın işbirliği geliştirmesi bakımından oldukça önemlidir. Avrupa, Türk halkları için yabancı bir coğrafya olmayıp Hunlardan bu yana milyonlarca Türk’e ev sahipliği yapmaktadır.

Özbekistan’ın Türk Keneşi’ne katılma yönünde adım atması, Türkmenistan’ın örgüte gözlemci üye olması ve örgütün Macaristan üzerinden Avrupa’ya açılım yapması, Türk Keneşi ve Avrasya’daki Türk devletleri açısından önemli bir kazanımdır. Bundan sonra bağımsız Türk Cumhuriyetleri aynı çatı altında birleşerek uluslararası meselelerde ortak söylem belirleme fırsatına sahip olacaklardır. Böylece, Çin’den Avrupa’nın içlerine kadar uzanan Avrasya coğrafyasında Türk devletlerinin etkinliği daha da artacaktır.

Türk Keneşi’nin genişlemesini bağımsız Türk Cumhuriyetleriyle sınırlandırmakla kalmayıp dünyada Türk azınlıkların ve diasporalarının yaşadığı devletlerle işbirliği geliştirmeye, onları örgüte gözlemci üye yapmaya ve bu şekilde örgütün uluslararası alandaki ağırlığını arttırmaya çalışması önemli bir adım olacaktır. Nitekim, Afganistan, İran, Rusya, Çin ve Almanya gibi pek çok ülkede azımsanmayacak sayıda Türk yaşamaktadır. Türk Keneşi, dünyadaki bütün Türk halklarının hamisi olma hedefleri doğrultusunda bünyesinde Diaspora Daire Başkanlığı kurarak bu yöndeki çalışmalarına hız verebilir. Türk Keneşi’nin gelecek yıllardaki zirvelerinde bu konuya ağırlık vermesi ve gerekirse zirvelerden birini “Dünyada Türk Diasporası” başlığında gerçekleştirmesi de söz konusu olabilir.

Sonuç olarak, Özbekistan’ın örgüte tam üye, Türkmenistan’ın ise gözlemci üye olma kararlarının ardından Türk halklarının bütünleşmesine hizmet eden uluslararası örgütlerin bir çatı altında bir araya gelmesi, Türk Keneşi’ne üye devletlerin öncelikli hedeflerinden biri olduğunu göstermektedir.

Kaynaklar

[1] “Özbekistan Türk Keneşi’ne Katılma Kararı Aldı”, AA, https://www.aa.com.tr/tr/politika/disisleri-bakani-mevlut-cavusoglu-ozbekistan-turk-kenesine-katilma-karari-aldi/1580050, (Erişim Tarihi: 13.09.2019).

[2] Aynı yer.

[3] “Genel Sekreter Baghdad Amreyev Budapeşte’ye Resmi Bir Ziyarette Bulunmuştur”, Türk Keneşi, https://www.turkkon.org/tr/haberler/genel-sekreter-baghdad-amreyev-budapesteye-resmi-bir-ziyarette-bulunmustur_1877, (Erişim Tarihi: 13.09.2019).

—————————————-

Kaynak:

https://ankasam.org/turk-kenesi-gucleniyor/

[i] ANKASAM Avrasya Masası Kıdemli Araştırmacısı