Kutadgu Bilig’e Göre Türk Savaş Sanatı

Erkan Göksu

Fatih AKMAN

Fatih Mehmet Şeker, Türk Düşüncesinin Teşekkül Devri (Dergah Yayınları, 2016) adlı eserinde Kutadgu Bilig için “..eğer bir Türk felsefesinden bahsedilecekse ve bu felsefe bizim dünya görüşümüzü verebilecek bir mâhiyete sahipse elbette zihniyet dünyamıza ve hayat felsefemize giden yolu veren Kutadgu Bilig bir felsefe metnidir; kendisine kadar gelen birikimi dirilten, maziyi hâle taşıyan, geçmişle irtibatı tabiî bir teşekkül hâline koyan Yûsuf da bir filozoftur.”

Yine M. Fatih Demirci’nin Yusuf Has Hacip ve Kutadgu Bilig üzerine İstanbul Türk Ocağı tarafından yapılan bir sempozyumda ifade ettiği şekli ile Kutadgu Bilig; “Türkiyat’ın günümüze ulaşmış nadir, kadim kaynaklarından biri, diğer yönüyle de bir siyasetname veya siyaset ve ahlâk felsefesi metnidir. Fakat o, aynı zamanda, belirli bir fizik, âlem, insan ontolojisini veya muayyen bir metafizik anlayışı kendisine temel alan daha genel bir felsefe eseridir.”

Bu kısa girizgâhın ertesinde, 11. yüzyılda Yusuf Has Hacip tarafından kaleme alınan Kutadgu Bilig’in Türk düşüncesinin en dikkate değer klasikleri arasında yer aldığını ifade etmek gerekir. Kutadgu Bilig salt bir siyasetname olarak tanımlanamayacak derecede kapsamlı bir eserdir. Siyasetten ahlaka, felsefeden dine değin çok geniş bir metin zenginliğine sahiptir.

Savaş sanatı ile ilgilenen herkesin muhakkak başvurduğu San Tzu’nun Savaş Sanatı’nı inceleyen ve irdeleyen, Türk tarihi ve Türk harp tarihinin detaylarını arayan Erkan Göksu’nun aklına hemen şu sualler gelir:

“Ben neden Türk savaş sanatını, yabancı bir kültür ve medeniyet dünyasının, üstelik Taoist felsefenin ürün olan bir metinde arıyordum? Türk savaş sanatını anlamak için Türk kültür ve medeniyet dünyasının, Türk düşüncesinin ürünü olan bir metin yok mu? Gerçekten de Türkler tarih yapmaktan yazmaya, savaşmaktan da felsefesini ya da sanatını yapmaya fırsat bulamamışlardı. Yoksa Türk savaş sanatı diye bir şey gerçekten de yok muydu?” (s.10)

Bu suallerin ardından yapılan geniş Türk-İslam eserleri taraması ertesinde Göksu “benim için büyük bir keşifti” dediği, Türk Savaş Sanatı üzerine aradığı malumatı Kutadgu Bilig’de bulmuş ve yine bu eser üzerine çalışma yapmaya karar kılmış.

Erkan Göksu, Kutadgu Bilig’in zengin içeriğinden hareketle, Türk savaş sanatının izlerini arıyor Kutadgu Bilig’de. Daha evvel bir makale olarak yayınladığı çalışmasını, Türk yayın hayatının iz bırakan editörlerinden olan Kadir Yılmaz’ın tavsiyesi üzerine zenginleştirip, bir kitap olarak neşre hazır hale getiriyor.

Elimizdeki kitap da işte bu merak ve çalışma disiplininin eseri olarak “Kutadgu Bilig’de Türk Savaş Sanatı” başlığı ile Kronik Kitap tarafından Haziran 2018’de neşredildi.

Kitap, yalnızca Kutadgu Bilig’de Türk savaş sanatının detaylarının arandığı bir metin olmaktan öte, savaş, savaşçılık ve bunun da temellerine inecek seviyede bir felsefi sorgulama niteliğinde şiddeti işleyen bir girizgâha sahip. Mevzu bahis kavramların hem Batı hem de Doğu literatüründeki karşılıklarını detayları ve çeşitli düşünürlerin görüşleri ile veren bir muhtevayı okuyucuya sunuyor.

“Tarih, şiddetin sonuçlarının, insanların şiddeti denetim altına alma çabalarının ve bunu yaparken yeni yeni şiddet biçimleri üretmelerinin tarihidir. Bu hâliyle tarihi şiddet dışında düşünmek mümkün değildir.” (s. 16)

Kitabın ana yapısını ve hedefini içeren kısımda ise Kutadgu Bilig’den hareketle başlıklar halinde ve bu başlıkları açıklayıcı metinler ve incelenen eserden alınan örnek metinlerle beraber Türk savaş sanatına dair ipuçlarının peşine düşüldüğünü ifade etmek gerekir. Burada savaş alanında ve savaş öncesinde alınacak kararlardan, yöneticilerin ve kumandanların özeliklerine değin hem ekonomik, hem toplumsal, hem siyasi nitelik taşıyan pek çok ayrıntıya erişmek mümkün.

“Eski Türk toplumlarında askerîlik ruhu o denli güçlüdür ki, ona diğer bütün gelenek ve değerlerin üstünde bir yer verilmekte, çatışma durumunda ise askerîlik mutlaka egemen olmaktadır.”(s. 49)

Son olarak Göksu’nun ifadesi ile bu çalışmanın “başta eski Türk yazıtları olmak üzere Türk tarihinin muhtelif dönemlerine ait diğer temel metinler üzerinde yapılacak bu tarz yeni araştırmalara” ilham verme amacı taşıdığını da ifade ederken, savaş sanatı meraklıları için de ayrıca dikkat çekici bir içeriğe sahip olduğunu vurgulamak gerekir.