İnsanın en temel ihtiyaçları arasında beslenme yer alır. Gıda temini/üretimi için tarım stratejik bir sektördür. Konu ile ilgili bir akademisyen olarak tarım ile ilgili değerlendirmeleri dikkatle izlemeye çalışıyorum. Değerlendirme dedimse bunların epeycesi eleştiri niteliğinde. Şüphesiz her sektörde olduğu gibi tarım sektöründe de olumlu veya olumsuz işler vardır.

Sosyal medyadan Sayın Cemil Usanmaz (Ziraat Mühendisi, Bakanlık Müşaviri) tarafından TÜİK ve Tarım ve Orman Bakanlığı (TOB) verilerinden yararlanılarak hazırlanan “Türkiye’de Tarım Sektörü Başarısız Değildir” başlıklı bir değerlendirme gönderilmişti. Değerlendirmede olumlu bir yaklaşım hâkim. Bu değerlendirmeyi sizlerle paylaşıyorum:

Dünyadaki pay

– Nüfus bakımında dünyada 19. sırada, tarım arazisi bakımında 17. sırada olan bir ülkeyiz. Türkiye yağış miktarı (643 mm) bakımında dünyada 130. sırada olmasına rağmen Tarımsal Milli Gelir açısında 58,6 milyar dolar ile 9. sırada yer alır. 2002 yılında 25,1 milyar dolar olan tarımsal GSYH, 2022 yılında %133 artışla 58,6 milyar dolara yükseldi.

– Türk tarım sektörü, dünyada tarımsal büyüklük bakımında 2002 yılında 12. sırada iken, 2023 yılında 9. sıraya, Avrupa’da ise 4. sıradan ikinci sıraya yükseldi.

– 2002 yılında 98 milyon ton olan bitkisel üretim miktarı, 2023 yılında %39,7 artışla 136,9 milyon tona çıkmıştır.

Üretim

– Türk Tarımı halen 85,3 milyon nüfusu, 51.369.026 yurt dışı ikametle turisti ve 5 milyondan fazla göçmenin gıda ihtiyacını karşılıyor.

– 2002-2023 yılları arasında nüfusumuz %24,1 artarken, bitkisel ürün miktarı %39,7 artmıştır. Hayvansal ürünlerde bu oran daha yüksektir.

– Bazı ürünlerde Ekim alanları daralmasına rağmen üretim ve verim artmıştır. Örneğin buğday Ekim alanları 2002 yılında 9,3 milyon hektar iken, 2022 yılında 6,6 milyon hektara düşmüştür. Yani buğday Ekim alanlarında %28 oranında azalış olmasına rağmen üretim artmış ve verim dekarda 210 kg’dan 298 kg’a çıkmıştır.

-Türk Tarımı 1.781 çeşit tarımsal ürün ile 190 ülkeye 29,9 milyar dolar ihracat gerçekleştiriyor. İthatlat ise 23,2 milyar dolar olmuştur. Türkiye Tarım ve Gıda ürünleri dış ticaretinde net ihracatçı bir ülkedir. 2022 yılında 6,7 milyar dolar dış ticaret fazlalığı bulunmaktadır.

Lider ürünler

– Halen Dünyada üretilen bazı ürünlerde ön sıralarda yer almaktadır: Fındık, kiraz, ayva, kaysı ve incir olmak üzere 5 adet üründe dünyada birinci; 51 adet üründe dünya ilk 10. Sıradadır.

-Türkiye tarımda doğal şartların el verdiği ölçüde teknoloji de kullanarak ilerliyor.

– Tarımsal Destekler miktarı 2002 yılında 1,8 milyar TL iken, 2022 yılında 22,4 kat artarak 40,4 milyar, 2023 yılında ise 63,4 milyar TL çıkmıştır.

Tohum

– Türkiye Tohumculukta önemli mesafeler almıştır. 2002 yılında 145 bin ton tohum üretilirken 2022 yılında 9 kat artış ile 1.361 tona çıkmıştır. Tohumculukta ihracatımız 2002 yılında 8.112 ton iken, 2022 yılında 11 kat artarak 86.412 tona çıkmıştır. Türkiye’den 86 ülkeye tohum ihraç edilmektedir. Dünya tohum piyasasında 11.sıradayız. 2006 yılında çıkarılan Tohumculuk kanunu ile AR-GE çalışmaları hızlanmış ve yerli-milli çeşitlerimizin sayıları artmıştır. Halen kamu, üniversitelerimiz ve özel sektörce tescil edilen toplam 14.500 çeşidin 5.392 adeti milli-yerli çeşitlerdir. Bu yerli ve milli çeşitlerin bu noktaya gelişi kolay olmamıştır. Yine yakın zamanda yerli çeşitlerimizi korumak ve geliştirmek üzere Tohum Gen Bankası kurulmuştur. Ülkemizde ilk defa AR GE bütçesi bu dönemde %1’in üzerine çıkmıştır.

Haftaya bu konuya devam edelim.

Son söz: Başarısız tarımla yeterli gıda temini olmaz.

Prof.Dr. İsmail GÜVENÇ
Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Ziraat Fakültesi. Bahçe Bitkileri Bölümü Bahçe Bitkileri ABD Öğretim Üyesi