Yarbay Yukichi Tsumura ya da bilinen adıyla Yarbay Çomora veya Yarbay Çomura, Japon İmparatorluk Deniz Kuvvetleri‘nde görev yapmış bir deniz subayı ve 1012 Türk savaş tutsağını İstanbul Hükümeti‘ne teslim etmekle görevli Heimei-maru gemisinin komutanı.

Heimei-maru Olayı’ndaki Rolü

Rus Çarlığı tarafından 1.Dünya Savaşı sırasında tutsak alınmış ve Sibirya‘da bir esir kampında tutulmakta olan askerler ve ailelerinden oluşan 1012 Türk esiri, 1918 yılında Beyaz Ordu kuvvetlerine destek vermek amacıyla bölgeyi işgal eden Japon İmparatorluk Ordusu tarafından ele geçirildi.

1921 yılının Şubat ayında, diğer İtilaf Devletleri‘nin bu yönde bir talebi olmamasına karşın Japon İmparatorluğu, Osmanlı İmparatorluğu‘nun da diplomatik ve ekonomik çabalarıyla bu tutsakları İstanbul Hükümeti‘ne teslim etme kararı aldı.

1921 Şubat ayının sonunda Vladivostok‘tan yola çıkan Heimei-maru gemisi 3 Nisan tarihinde Süveyş Kanalı‘nı geçerek Akdeniz‘e ulaştı. 5 Nisan tarihinde Çanakkale Boğazı’na ulaşmak üzereyken Midilli Adası açıklarında Yunanistan Krallığı donanması tarafından durduruldu.

Anadolu’da bir savaş vermekte oldukları gerekçesiyle; İstanbul Hükümeti‘ne iade edilecek dahi olsalar bu tutsak iadesine izin veremeyeceklerini bildiren Yunanistan Krallığı, gemi komutanı Yarbay Tsumura’dan Türk tutsakların Yunanistan‘a teslim edilmesini istedi.

Yarbay Tsumura birçok kez yinelenen bu istekleri tutsakların Japon İmparatorluğu himayesinde olduğunu söyleyerek her seferinde şiddetle reddetti.^[1]

Sonunda gemi Yunanistan tarafından Pire Limanı‘na çekildi ve 6 ay boyunca erzak almasına dahi izin verilmeden limanda bekletildi. Gemide yaşanan insani krizin de etkisiyle araya giren Milletler Cemiyeti‘nin tutsaklar içindeki kadın ve çocukların serbest bırakılması gerektiğini söylemesi üzerine gemide bulunan 395 kadın ve çocuk Olympos adlı bir Yunan gemisi tarafından İstanbul‘a götürüldü.^[1]

Bu süreçte Yunanistan‘la diplomatik temaslar kuran Japonya, geminin serbest bırakılması isteğini Yunanistan’a kabul ettiremeyince İtilaf Bloğu‘nun kurucu üyeleri olan Britanya İmparatorluğu ve Fransa‘yı ikna etmeye çalıştı ancak bunda da başarılı olamadı.

6 ayın sonunda taraflar, arabulucu olarak devreye giren İtalya‘nın teklifini kabul ettiler. Yunanistan gemiyi serbest bıraktı, Japonya da karşılığında tutsakları İstanbul Hükümeti‘ne değil İtalya‘ya teslim etti. İtalya tutsakları Asinara Adası‘nda bir esir kampına yerleştirdi.

Tutsaklar, 7 ay orada tutulduktan sonra İstanbul Hükümeti‘nin İtilaf Devletleri‘ne “Esirlerin orduya katılmayacağı” teminatını vermesi üzerine Mayıs 1922’de Asinara‘ya ulaşan “Ümit” adlı bir Türk gemisi ile İstanbul‘a getirildi.^[1]

Hatırası

Kendisine uygulanan yoğun baskılara rağmen Türk tutsakları Yunanistan’a teslim etmediği için Türk kamuoyunda minnetle anılan Yarbay Tsumura’nın adı İstanbul‘un Beykoz ilçesinde bir caddeye verilirken^[2] anısına bir de belgesel çekildi.^[3] Ayrıca 2019 yılında Japonya‘ya resmi bir ziyarette bulunan Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan yaptığı konuşmada Yarbay Tsumura’nın kahramanlığının hiç unutulmayacağını ve köklü Türk – Japon dostluğunun bir simgesi olacağını söyledi.^[4]

Kaynakça